Službeni glasnik BiH, broj 54/18

Ustavni sud Bosne i Hercegovine u Velikom vijeću, u predmetu broj AP 1818/16, rješavajući apelacije Šuhre Hodžić i dr., na osnovu člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 57. stav (2) tačka b) i člana 59. st. (1) i (3) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine – prečišćeni tekst ("Službeni glasnik Bosne i Hercegovine" broj 94/14), u sastavu: Zlatko M. Knežević, predsjednik Mato Tadić, potpredsjednik Mirsad Ćeman, potpredsjednik Valerija Galić, sutkinja Miodrag Simović, sudija Seada Palavrić, sutkinja na sjednici održanoj 5. jula 2018. godine donio je

ODLUKU O DOPUSTIVOSTI I MERITUMU

Odbijaju se kao neosnovane apelacije Šuhre Hodžić, Aziza Hodžića, Asima Hodžića, Akifa Hodžića, Mujage Hodžića, Tifage Hodžića, Samke Hodžić i Senije Hodžić podnesene protiv Rješenja Apelacionog suda Distrikta Brčko Bosne i Hercegovine broj 96 0 P 075728 16 Rev od 18. oktobra 2016. godine i Presude Apelacionog suda Distrikta Brčko Bosne i Hercegovine broj 96 0P 075728 15 Gž od 18. marta 2016. godine.

Odluku objaviti u "Službenom glasniku Bosne i Hercegovine", "Službenim novinama Federacije Bosne i Hercegovine", "Službenom glasniku Republike Srpske" i "Službenom glasniku Distrikta Brčko Bosne i Hercegovine".

OBRAZLOŽENJE

I. Uvod

1. Šuhra Hodžić, Aziz Hodžić, Asim Hodžić, Akif Hodžić, Mujaga Hodžić, Tifaga Hodžić, Samka Hodžić i Senija Hodžić (u daljnjem tekstu: apelanti), svi iz Distrikta Brčko Bosne i Hercegovine, koje zastupa Osman Mulahalilović, advokat iz Distrikta Brčko Bosne i Hercegovine, podnijeli su 22. aprila 2016. godine apelaciju Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Ustavni sud) protiv Presude Apelacionog suda Distrikta Brčko Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Apelacioni sud) broj 96 0P 075728 15 Gž od 18. marta 2016. godine. Predmetna apelacija je zavedena pod brojem AP 1818/16.

2. Apelanti su posredstvom istog punomoćnika 25. oktobra 2016. godine podnijeli još jednu apelaciju Ustavnom sudu kojom su osporili Rješenje revizionog vijeća Apelacionog suda broj 96 0 P 075728 16 Rev od 18. oktobra 2016. godine. Predmetna apelacija je zavedena pod brojem AP 4101/16.

II. Postupak pred Ustavnim sudom

3. S obzirom na to da su Ustavnom sudu dostavljene dvije apelacije koje se odnose na isti činjenični i pravni osnov, Ustavni sud je, u skladu sa članom 32. stav (1) Pravila Ustavnog suda, donio odluku o spajanju predmeta br. AP 1818/16 i AP 4101/16, u kojima će voditi jedan postupak i donijeti jednu odluku pod brojem AP 1818/16.

4. Na osnovu člana 23. Pravila Ustavnog suda, od Apelacionog suda, Osnovnog suda u Distriktu Brčko Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Osnovni sud) i tužene Republike Srpske (u daljnjem tekstu: tužena) zatraženo je 9. maja 2016. godine odnosno 25. maja 2018. godine da dostave odgovor na apelaciju.

5. Apelacioni sud, Osnovni sud i tužena dostavili su odgovore na apelaciju u periodu od 12. maja do 11. juna 2018. godine.

III. Činjenično stanje

6. Činjenice predmeta koje proizlaze iz apelacionih navoda i dokumenata predočenih Ustavnom sudu mogu se sumirati na sljedeći način.

7. Apelanti su 17. januara 2014. godine kao pravni sljednici Novalije Hodžića (suprug odnosno otac apelanata, koji je početkom maja 1992. godine nestao na području Brčkog i čije tijelo još uvijek nije pronađeno) pokrenuli predmetni parnični postupak protiv tužene radi isplate naknade nematerijalne štete u iznosu od po 15.000,00 KM, zajedno sa zakonskom zateznom kamatom i troškovima postupka.

8. Osnovni sud je Presudom broj 96 0 P 075728 14 P od 26. augusta 2015. godine tužbeni zahtjev u cijelosti odbio, a istom presudom je odlučeno da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

9. Iz obrazloženja osporene presude proizlazi da su se apelanti prethodno, i to bezuspješno (6. augusta 2013. godine), obratili tuženoj za vansudsku likvidaciju štete, te da je tužena tokom postupka istakla dva prigovora, i to prigovor nedostatka pasivne legitimacije (koji je prvostepeni sud odbio), te prigovor zastare potraživanja koji je Osnovni sud prihvatio kao opravdan, a u vezi s tim se taj sud detaljno izjasnio na str. od 5. do 8. obrazloženja presude. Tako je, između ostalog, navedeno da potraživanje naknade štete shodno odredbama člana 376. st. 1. i 2. zastarijeva u roku od tri godine od dana kada je oštećeni saznao za štetu i lice koje je štetu učinilo (subjektivni rok), a u svakom slučaju ovo potraživanje zastarijeva za pet godina od dana kada je šteta nastala (objektivni rok). Osnovni sud je istakao da je iz provedenih dokaza proizašlo da krivični postupak zbog smrti pravnog prednika apelanata nije vođen, niti je donesena pravosnažna presuda u krivičnom postupku, kojom bi se utvrdilo da je stradao izvršenjem krivičnog djela iz grupe krivičnih djela protiv čovječnosti i međunarodnog prava. Imajući u vidu da je 19. juna 1996. godine proglašen prestanak ratnog stanja, apelanti su shodno tome propustili da blagovremeno traže ispunjenje obaveze od tužene, s obzirom na to da su tužbu podnijeli 17. januara 2014. godine, tako da je do podnošenja tužbe protekao period od tri godine od saznanja za štetu, odnosno pet godina od nastanka štete (tokom postupka iz provedenih dokaza utvrđeno je da su apelanti za štetu saznali najkasnije 20. oktobra 1996. godine od kada se ima računati početak toka zastarjelosti).

10. Potom je Osnovni sud pojasnio da se duži zastarni rok (član 377. ZOO-a), kada je šteta prouzrokovana krivičnim djelom, primjenjuje samo kada je pravosnažnom presudom u krivičnom postupku utvrđeno da je šteta uzrokovana krivičnim djelom, a u situaciji kada ne postoji pravosnažna osuđujuća presuda u parničnom postupku, u parničnom postupku se samo izuzetno utvrđuje da li je šteta nastala radnjama koje sadrže biće krivičnog djela, ali samo prema učiniocu krivičnog djela, ali ne i prema tuženoj koja odgovora shodno objektivnoj odgovornosti. Shodno tome, u okolnostima konkretnog slučaja ne mogu se primijeniti odredbe člana 377. ZOO-a, koje se mogu primijeniti tek ako je šteta nastala izvršenjem krivičnog djela koje je utvrđeno u krivičnom postupku, pri čemu je još naglašeno da je primjena citirane odredbe moguća i u slučaju ako je krivični postupak obustavljen ili se nije mogao pokrenuti zato što je okrivljeni umro, duševno obolio ili postoje druge okolnosti koje isključuju krivičnu odgovornost, a što apelanti tokom postupka nisu dokazali. U vezi s tim je pojašnjeno da apelanti tokom postupka nisu osporili činjenicu da su za smrt svog prednika saznali u toku 1996. godine, da nije vođen krivični postupak protiv nekog lica, da tijelo njihovog prednika nije pronađeno, pa se u takvim okolnostima prema tuženoj mogu primijeniti samo odredbe člana 376. ZOO-a, dok se odredbe člana 377. ZOO-a mogu primijeniti samo prema učiniocu krivičnog djela (stav Ustavnog suda iz odluka br. AP 4128/10 i AP 3979/11).

11. Osnovni sud je još naveo da je tokom postupka utvrđeno i to da je presudom tog suda od 23. marta 2012. godine usvojen tužbeni zahtjev Džehve Bećiri, kćerke pravnog prednika apelanata, kojom je tužena obavezana na isplatu iznosa od 15.000,00 KM na ime nematerijalne štete, koja je potvrđena odlukom Apelacionog suda od 22. augusta 2012. godine. Međutim, kako je naveo Osnovni sud, od donošenja ove presude promijenjen je stav sudske prakse u pogledu zastarjelosti potraživanja naknade štete prema tuženoj kao pravnom licu, pa presude na koje su se apelanti pozvali ne mogu utjecati na drugačiju odluku u predmetnom slučaju.

12. Odlučujući o žalbi parničnih stranaka, Apelacioni sud je donio Presudu broj 96 0 P 075728 15 Gž od 18. marta 2016. godine kojom je žalbu odbio i prvostepenu presudu u cijelosti potvrdio. Apelacioni sud je, osvrćući se na brojne prigovore apelanata istaknute u žalbi, između ostalog, naveo da sama činjenica da je pravni prednik apelanata nestao u Brčkom u maju 1992. godine i da je Međunarodni sud za krivično gonjenje lica odgovornih za teška kršenja međunarodnog prava počinjena na teritoriji bivše Jugoslavije od 1991. godine u svojim odlukama utvrdio da su na području Brčkog počinjena teška krivična djela protiv čovječnosti i međunarodnog prava, samo po sebi, bez dokaza da je šteta koju potražuju apelanti zaista uzrokovana izvršenjem spomenutog krivičnog djela za koju odgovora tužena (treće lice) nisu činjenice (ili bar nisu dovoljne) uz koje odredbe ZOO-a o šteti uzrokovanoj izvršenjem krivičnog djela vežu i primjenjuju odredbe člana 377. ZOO-a i odgovornost tužene za štetu. Potom je Apelacioni sud pojasnio da je sud u obavezi pružiti tužiocu pravnu zaštitu u okviru postavljenog tužbenog zahtjeva samo u onom obimu u kojem mu, s obzirom na činjenične navode na kojima zasniva tužbeni prijedlog i na osnovu provedenih dokaza, činjenice utvrđene u postupku dopuštaju odredbe materijalnog prava po kojima se tužbeni zahtjev raspravlja i presuđuje. Kako je Apelacioni sud dalje pojasnio, budući da nije sporno da pravosnažnom krivičnom presudom nije utvrđeno postojanje krivičnog djela zbog kojeg je apelantima uzrokovana šteta i odgovornost počinilaca, onda je, uz uvažavanje prakse Ustavnog suda, opravdan zaključak prvostepenog suda o osnovanosti istaknutog prigovora zastare potraživanja naknade štete i o neosnovanosti tužbenog zahtjeva. Naime, kako je naglasio Apelacioni sud, prigovor zastare potraživanja naknade štete prosuđuje se prema odredbama člana 376. ZOO-a, a ne primjenom odredbe člana 377. ZOO-a.

13. Odlučujući o reviziji apelanata, reviziono vijeće Apelacionog suda je Rješenjem broj 96 0 P 075728 16 Rev od 18. oktobra 2016. godine reviziju apelanata odbacilo kao nedopuštenu, primjenom člana 356. Zakona o parničnom postupku Distrikta Brčko BiH (u daljnjem tekstu: ZPP) jer je svaki pojedini zahtjev apelanata koji je odbijen pravosnažnom drugostepenom presudom ispod propisanog revizionog limita, uz pojašnjenje da pojedinačni zahtjevi apelanata glase na iznos od 15.000,00 KM.

IV. Apelacija

a) Navodi iz apelacije

14. Apelanti smatraju da je osporenim odlukama povrijeđeno njihovo pravo na život iz člana II/3.a) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 2. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljnjem tekstu: Evropska konvencija), pravo na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije, pravo na imovinu iz člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju i pravo na nediskriminaciju iz člana II/4. Ustava Bosne i Hercegovine i člana 14. Evropske konvencije. Podnesenim gotovo identičnim apelacijama osporava se stav redovnih sudova kojim je izmijenjen stav Ustavnog suda izražen u Odluci broj AP 289/03, te tvrde da na taj način nema jednakosti pred zakonom kada sud u istoj činjeničnoj situaciji donese jednu odluku, a u drugom predmetu drugačiju odluku, čime je ugrožena pravna sigurnost i vladavina prava. Potom je navedeno da tužilaštvo ne goni izvršioce ratnih zločina više od 20 godina jer postoje ozbiljne indicije da je smrt pravnog prednika apelanata nastala izvršenjem krivičnog djela, pa to što nadležni organi nisu otkrili ubicu nije razlog da se apelantima uskrati pravo na naknadu, te u vezi s tim tvrde da su redovni sudovi proizvoljno primijenili član 377. ZOO-a. O tome da objektivna odgovornost podrazumijeva odgovornost po načelu uzročnosti bez obzira na krivicu postoji stav izražen u odluci Ustavnog suda u predmetu broj AP 289/03 od 19. novembra 2004. godine. Apelantima nije jasno zbog čega je Ustavni sud promijenio svoju praksu, te kritiziraju novu praksu Ustavnog suda koja se zasniva na predmetu Baničević protiv Hrvatske, koja je apsolutno neodgovarajuća i neprimjenjiva. Potom, apelanti ukazuju da je Generalna skupština Ujedinjenih nacija donijela Rezoluciju koja se odnosi na Osnovna načela i smjernice za ostvarivanje prava na pravni lijek i reparacije žrtava teških kršenja međunarodnog prava i ozbiljnih povreda međunarodnog humanitarnog prava, prema kojoj postoje smjernice i načela koja se odnose na zastarjelost. Utvrđeno je da tamo gdje je to predviđeno ugovorom ili je sastavni dio drugih međunarodnih pravnih obaveza, odredbe o zastarjelosti neće se primjenjivati na teška kršenja međunarodnog prava. Kršenja prava na nediskriminaciju i imovinu apelanti zasnivaju na izmjeni prakse Ustavnog suda, odnosno napuštanju stava iz Odluke broj AP 289/03, što ne samo da diskriminira sve one koji su tužbu za naknadu štete podnijeli u vrijeme važenja nove prakse koja ne uključuje primjenu člana 377. ZOO-a već isključivo odredbe člana 376. ZOO-a, što dovodi i do kršenja njihovog prava na imovinu. Kršenje prava na život apelanti vide u činjenici što nadležni organi tužene nisu preduzeli ništa na rasvjetljavanju nestanka, odnosno ubistva njihovog pravnog prednika, pa se u vezi s tim apelanti pozivaju na praksu Evropskog suda za ljudska prava (u daljnjem tekstu: Evropski sud) u kojoj je utvrđena povreda prava na život u slučajevima kada javna vlast nije učinkovito istražila, optužila, niti osudila počinioce ratnih zločina protiv civilnog stanovništva ili počinioce u slučajevima u kojima se desila nasilna smrt, nestanak i sl. Prema podacima kojima apelanti raspolažu, nadležna tužilaštva nisu provela efikasne istrage o ubistvima 500 civila u Brčkom. Zbog kršenja prava na život, apelanti, prema praksi Evropskog suda, traže isplatu naknade nematerijalne štete u iznosu od po 20.000,00 eura, te traže naknadu troškova postupka u iznosu od 1.000,00 eura.

b) Odgovor na apelaciju

15. Apelacioni sud je u odgovoru na apelaciju sve prigovore ocijenio neosnovanim naglasivši da taj sud u svemu ostaje pri obrazloženjima datim u osporenoj odluci.

16. Osnovni sud je istakao da nisu prihvatljivi prigovori koje apelanti u apelaciji ponavljaju, a koji su bili predmet ocjene redovnih sudova jer osporenim presudama nije došlo do kršenja prava apelanata na koja su se u apelaciji neosnovano pozvali.

17. Tužena je sve prigovore ocijenila neosnovanim predloživši da se apelacija odbije kao neosnovana.

V. Relevantni propisi

18. U Zakonu o obligacionim odnosima ("Službeni list SFRJ" br. 29/78, 39/85, 45/89 i 57/89) relevantne odredbe glase:

Potraživanje naknade štete

Član 376. st. 1. i 2.

(1) Potraživanje naknade prouzrokovane štete zastareva za tri godine od kad je oštećenik doznao za štetu i za lice koje je štetu učinilo.

(2) U svakom slučaju ovo potraživanje zastareva za pet godina od kad je šteta nastala.

Potraživanje naknade štete prouzrokovane krivičnim djelom

Član 377.

(1) Kad je šteta prouzrokovana krivičnim delom, a za krivično gonjenje je predviđen duži rok zastarelosti, zahtev za naknadu štete prema odgovornom licu zastareva kad istekne vreme određeno za zastarelost krivičnog gonjenja.

(2) Prekid zastarevanja krivičnog gonjenja povlači za sobom i prekid zastarevanja zahteva za naknadu štete.

(3) Isto važi i za zastoj zastarevanja.

VI. Dopustivost

19. U skladu sa članom VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, Ustavni sud, također, ima apelacionu nadležnost u pitanjima koja su sadržana u ovom ustavu kada ona postanu predmet spora zbog presude bilo kojeg suda u Bosni i Hercegovini.

20. U skladu sa članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud može razmatrati apelaciju samo ako su protiv presude, odnosno odluke koja se njome osporava, iscrpljeni svi djelotvorni pravni lijekovi mogući prema zakonu i ako je podnesena u roku od 60 dana od dana kada je podnosilac apelacije primio odluku o posljednjem djelotvornom pravnom lijeku koji je koristio.

21. U konkretnom slučaju apelanti su podnijeli dvije apelacije, i to 25. oktobra 2016. godine apelaciju broj AP 4101/16 kojom je osporeno Rješenje revizionog vijeća Apelacionog suda broj 96 0 P 075728 16 od 18. oktobra 2016. godine, dakle blagovremeno, te apelaciju broj AP 1818/16 kojom je osporena pravosnažna presuda Apelacionog suda broj 96 0 P 075728 15 Gž od 18. marta 2016. godine. Iz navedenog slijedi da revizija u konkretnom slučaja nije bila djelotvoran pravni lijek, te je konačna odluka u ovom predmetu presuda Apelacionog suda, pa će Ustavni sud u odnosu na tu presudu ispitati da li je i apelacija broj AP 1818/16 podnesena blagovremeno. Dakle, iz raspoloživih dokumenata proizlazi da je osporenu presudu Apelacionog suda, kao konačnu odluku u ovom predmetu, punomoćnik apelanata primio 11. aprila 2016. godine, a apelacija broj AP 1818/16 podnesena je 22. aprila 2016. godine, tj. u roku od 60 dana, kako je propisano članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda. Konačno, apelacija ispunjava i uvjete iz člana 18. st. (3) i (4) Pravila Ustavnog suda, jer ne postoji neki drugi formalni razlog zbog kojeg apelacija nije dopustiva, niti je očigledno (prima facie) neosnovana.

22. Imajući u vidu odredbe člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 18. st. (1), (3) i (4) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je utvrdio da predmetna apelacija ispunjava uvjete u pogledu dopustivosti.

VII. Meritum

23. Apelanti osporavaju presudu Apelacionog suda tvrdeći da su tom presudom povrijeđena njihova prava iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije, člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju, člana II/3.a) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 2. Evropske konvencije, te člana II/4. Ustava Bosne i Hercegovine i člana 14. Evropske konvencije.

Pravo na pravično suđenje

24. Član II/3. Ustava Bosne i Hercegovine u relevantnom dijelu glasi:

Sva lica na teritoriji Bosne i Hercegovine uživaju ljudska prava i slobode iz stava 2. ovog člana, što uključuje:

e) Pravo na pravično saslušanje u građanskim i krivičnim stvarima i druga prava u vezi sa krivičnim postupkom.

25. Član 6. Evropske konvencije u relevantnom dijelu glasi:

1. Prilikom utvrđivanja građanskih prava i obaveza ili osnovanosti bilo kakve krivične optužbe protiv njega, svako ima pravo na pravično suđenje i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristrasnim, zakonom ustanovljenim sudom.

26. Prije nego pristupi ispitivanju navodnih povreda prava na pravično suđenje, Ustavni sud mora riješiti pitanje primjene garancija iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije. U konkretnom slučaju postupak koji su apelanti vodili pred redovnim sudovima odnosio se na naknadu štete. Prema praksi Ustavnog suda: "Pravo na naknadu štete u traženom iznosu predstavlja pravo privatnog karaktera i, kao takvo, građansko pravo na koje se primjenjuju standardi pravičnog suđenja" (vidi Ustavni sud, Odluka broj AP 428/04 od 23. marta 2005. godine, stav 22, objavljena u "Službenom glasniku BiH" broj 32/05).

27. Ustavni sud zapaža da apelanti kršenje prava na pravično suđenje vide u navodno proizvoljnoj primjeni materijalnog prava, konkretno odredaba člana 376. ZOO-a, kojima se propisuju opći rokovi zastare za potraživanje naknade štete. Naime, apelanti smatraju da je trebalo primijeniti odredbu člana 377. ZOO-a, koja propisuje posebne rokove zastare ukoliko je šteta prouzrokovana krivičnim djelom, iako je tužena Republika Srpska, a ne neposredni izvršilac.

28. U vezi s tim, Ustavni sud ukazuje da je o sličnom pravnom pitanju koje pokreće pitanje zastare potraživanja naknade štete raspravljao u brojnim predmetima, između ostalih i u predmetu broj AP 4288/11 (vidi Ustavni sud, mutatis mutandis, Odluka o dopustivosti i meritumu broj AP 4288/11 od 9. decembra 2014. godine, dostupna na www.ustavnisud.ba), u kojoj se Ustavni sud pozvao na svoju praksu utvrđenu u Odluci broj AP 4128/10 (vidi Ustavni sud, Odluka o dopustivosti i meritumu broj AP 4128/10 od 28. marta 2014 godine, dostupna na internetskoj stranici Ustavnog suda www.ustavnisud.ba). U navedenoj odluci broj AP 4288/11, Ustavni sud je podsjetio da je prilikom odlučivanja u predmetu broj AP 4128/10 imao u vidu praksu Evropskog suda prema kojoj postojanje zastarnog roka nije per se nespojivo s Evropskom konvencijom. Ono što je bitno je da se utvrdi da li su priroda roka o kojem je riječ i/ili način na koji je primijenjen spojivi s Evropskom konvencijom, odnosno da se primjena zakonskih rokova može smatrati predvidivom za podnosioce s obzirom na nadležno zakonodavstvo i konkretne okolnosti predmeta. Ustavni sud je također uzeo u obzir da je Evropski sud u predmetu Baničević protiv Hrvatske primijetio da član 377. ZOO-a predviđa duži zakonski zastarni rok za zahtjeve za naknadu štete kad je šteta uzrokovana krivičnim djelom. Duži zakonski zastarni rok na taj način, kako je obrazložio Evropski sud, djeluje u korist žrtava zločina, dopuštajući im da potražuju naknadu štete u dužem zakonskom roku, propisanom za krivično djelo o kojem je riječ. Međutim, prema ustanovljenoj praksi domaćih sudova, taj zakonski zastarni rok primjenjiv je samo kad je pravosnažnom presudom u krivičnom postupku utvrđeno da je šteta uzrokovana krivičnim djelom (idem, AP 4288/11, tačke 25-26). Osim toga, u vezi s pozivanjem apelanata na odluku Ustavnog suda u predmetu broj AP 289/03 od 19. novembra 2004. godine, Ustavni sud je naglasio da odlučuje u okolnostima svakog pojedinačnog predmeta, te da je, razmatrajući okolnosti konkretnog slučaja, utvrdio da nije došlo do proizvoljne primjene materijalnog prava, kao što je to već obrazloženo (idem, AP 4128/10, tačka 45). Ustavni sud također podsjeća da se u Odluci broj AP 4288/11 posebno bavio analizom odredaba Rezolucije Ujedinjenih nacija, na koju su se apelanti pozvali u predmetnoj apelaciji, kojom su usvojena Osnovna načela i smjernice za ostvarivanje prava na pravni lijek i reparacije žrtava teških kršenja međunarodnog prava, ljudskih prava i ozbiljnih povreda međunarodnog humanitarnog prava. Tako je Ustavni sud u citiranoj odluci, između ostalog, naveo da Osnovna načela ne isključuju primjenu domaćih odredaba o zastarjelosti na postupke koji se odnose na tužbene zahtjeve, kao i na druge postupke, već samo postavljaju uvjet da takve odredbe o zastarjelosti ne smiju biti pretjerano restriktivne. Ispitujući da li su odredbe člana 376. ZOO-a (na osnovu kojih je odbijena tužba apelanata) pretjerano restriktivne, Ustavni sud je zaključio da su propisani vremenski periodi od tri i pet godina sasvim dovoljni za podnošenje tužbe radi naknade štete i svako ko je smatrao da ima osnova za podnošenje ove vrste tužbe mogao ju je podnijeti u navedenim rokovima (idem, AP 4288/11 tačke 30-34). U vezi s tim, Ustavni sud zapaža da su apelanti predmetnu tužbu podnijeli u januaru 2014. godine, dakle nakon skoro 22 godine od nestanka njihovog pravnog prednika.

29. Dakle, Ustavni sud je u navedenim odlukama ukazao da su redovni sudovi utvrdili da su apelanti tužbu za naknadu štete podnijeli van rokova propisanih zakonom iz odredaba člana 376. ZOO-a, te da se ne može reći da postoji proizvoljnost u stavu sudova da se odredba člana 377. ZOO-a može primijeniti samo prema učiniocu krivičnog djela, a ne i prema trećem licu koje, inače, odgovara za štetu umjesto faktičkog učinioca krivičnog djela, pa se, stoga, na to treće lice mogu primijeniti samo odredbe člana 376. ZOO-a. Stoga su rokovi iz odredaba člana 377. ZOO-a primjenjivi samo prema učiniocu krivičnog djela, koji za štetu odgovara po načelu subjektivne odgovornosti, a ne i prema trećem licu koje za štetu odgovara umjesto stvarnog učinioca krivičnog djela, po načelu pretpostavljene odgovornosti (detaljnije ibid, AP 4288/11, tačke 29-34).

30. U konkretnom slučaju, imajući u vidu iscrpne navode apelacije, Ustavni sud smatra da ne može doći do drugačijeg zaključka, pa umjesto ponavljanja istih detaljnih argumenata koje je već iznio u ranijim odlukama, upućuje apelante na praksu koja je prethodno navedena. Činjenica da se apelanti ne slažu s novijom praksom Ustavnog suda per se ne pokreće pitanje kršenja prava na pravično suđenje, niti prava na pravnu sigurnost kao segmenta tog prava. S obzirom na navedeno, te konzistentnu praksu Evropskog i Ustavnog suda i stavove navedene i u ovoj odluci, Ustavni sud smatra da nema ništa što ukazuje na opravdanost iznesenih prigovora u vezi s kršenjem prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije.

Ostali prigovori

31. U vezi s navodima apelanata o kršenju prava na imovinu iz člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju i prava na nediskriminaciju iz člana II/4. Ustava Bosne i Hercegovine i člana 14. Evropske konvencije, Ustavni sud zapaža da apelanti kršenje navedenih prava dovode u vezu s pravom na pravično suđenje u kontekstu primjene materijalnog prava, odnosno promjene prakse Ustavnog suda u predmetima koji se tiču zastare potraživanja, o čemu se Ustavni sud prethodno detaljno izjasnio u okviru prigovora o navodnom kršenju prava na pravilno suđenje. Shodno tome, budući da se Ustavni sud u prethodnim tačkama ove odluke bavio ovim prigovorom, Ustavni sud smatra da je pozivanje apelanata na kršenje navedenih prava, također, neosnovano.

32. U vezi s pozivanjem apelanata na kršenje prava na život iz člana II/3.a) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 2. Evropske konvencije, Ustavni sud podsjeća da su predmet osporavanja apelacijom odluke donesene u parničnom postupku koji su apelanti pokrenuli radi naknade nematerijalne štete, pa stoga Ustavni sud ne uočava na koji način se osporenim odlukama pokreće pitanje kršenja navedenog prava. Pitanje pozitivnih obaveza javne vlasti u vezi s pravom na život u kontekstu istrage okolnosti pod kojima je pravni prednik apelanata nestao i pronalaženja odgovornih lica za njegov nestanak je pitanje koje se ne može pokrenuti u kontekstu osporenih odluka.

Pravo na naknadu

33. U odnosu na zahtjev apelanata za isplatu naknade nematerijalne štete, Ustavni sud podsjeća da je, prema članu 74. stav (2) Pravila Ustavnog suda, ovlašten da izuzetno odredi naknadu nematerijalne štete kao kompenzaciju za utvrđenu povredu ustavnih prava apelanata, a kako je u konkretnom slučaju utvrđeno da je apelacija neosnovana, apelantima to pravo ne pripada.

Troškovi postupka

34. U pogledu zahtjeva apelanata da im se, u skladu sa specificiranim troškovnikom, dosude troškovi nastali podnošenjem apelacije, Ustavni sud podsjeća da Pravilima Ustavnog suda nije propisano da apelanti imaju pravo na troškove sastavljanja apelacije, iz čega proizlazi da troškove u vezi sa sastavljanjem apelacije isključivo snose apelanti.

VIII. Zaključak

35. Ustavni sud zaključuje da osporenim presudama nije došlo do kršenja prava apelanata na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije u situaciji kada su redovni sudovi odbili tužbeni zahtjev za naknadu nematerijalne štete zbog zastarjelosti potraživanja, shodno odredbama člana 376. ZOO-a, uz jasno obrazloženje zašto u konkretnom slučaju nije bilo moguće primijeniti odredbe člana 377. ZOO-a.

36. Nema ni kršenja prava na imovinu iz člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju niti prava na nediskriminaciju iz člana II/4. Ustava Bosne i Hercegovine i člana 14. Evropske konvencije kada se navodi o kršenju navedenih prava suštinski svode na kršenje prava na pravično suđenje, a Ustavni sud prigovore o kršenju tog prava nije našao opravdanim.

37. Isto tako, nema ni kršenja prava na život iz člana II/3.a) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 2. Evropske konvencije kada se pitanje pozitivnih obaveza javne vlasti u vezi s pravom na život ne može pokrenuti u kontekstu osporenih odluka u kojima se raspravljalo pitanje ispunjenosti uvjeta za naknadu nematerijalne štete.

38. Na osnovu člana 59. st. (1) i (3) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je odlučio kao u dispozitivu ove odluke.

39. Prema članu VI/5. Ustava Bosne i Hercegovine, odluke Ustavnog suda su konačne i obavezujuće.

Predsjednik
Ustavnog suda Bosne i Hercegovine
Zlatko M. Knežević, s. r.