Službeni glasnik BiH, broj 72/15

Ustavni sud Bosne i Hercegovine u Velikom vijeću, u predmetu broj AP 4675/12, rješavajući apelaciju Momčila Savića, na osnovu člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 57. stav (2) tačka b), člana 59. st. (1), (2) i (3) i člana 74. Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine – Prečišćeni tekst ("Službeni glasnik Bosne i Hercegovine" broj 94/14), u sastavu: Mirsad Ćeman, predsjednik Mato Tadić, potpredsjednik Zlatko M. Knežević, potpredsjednik Valerija Galić, sutkinja Miodrag Simović, sudija Seada Palavrić, sutkinja na sjednici održanoj 21. jula 2015. godine donio je

ODLUKU O DOPUSTIVOSTI I MERITUMU

Djelimično se usvaja apelacija Momčila Savića.

Utvrđuje se povreda prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda zbog dužine trajanja postupka koji je okončan Presudom Vrhovnog suda Republike Srpske broj 71 0 P 026519 11 Rev od 1. novembra 2012. godine.

Odbija se apelacija Momčila Savića podnesena protiv Presude Vrhovnog suda Republike Srpske broj 71 0 P 026519 11 Rev od 1. novembra 2012. godine, Presude Okružnog suda u Banjoj Luci broj 71 0 P 026519 10 Gž od 28. decembra 2010. godine i Presude Osnovnog suda u Banjoj Luci broj 71 0 P 026519 06 P od 14. juna 2010. godine, u odnosu na ostale aspekte prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, te u odnosu na član II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i član 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

Nalaže se Vladi Republike Srpske da Momčilu Saviću, u roku od 90 dana od dostavljanja ove odluke, isplati ukupan iznos od 1.500,00 KM na ime naknade nematerijalne štete zbog nerazumne dužine trajanja izvršnog postupka.

Nalaže se Vladi Republike Srpske da, u skladu s članom 72. stav (5) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, u roku od tri mjeseca od dana dostavljanja ove odluke, obavijesti Ustavni sud Bosne i Hercegovine o preduzetim mjerama s ciljem izvršenja ove odluke.

Odluku objaviti u "Službenom glasniku Bosne i Hercegovine", "Službenim novinama Federacije Bosne i Hercegovine", "Službenom glasniku Republike Srpske" i "Službenom glasniku Distrikta Brčko Bosne i Hercegovine".

OBRAZLOŽENJE

I. Uvod

1. Momčilo Savić (u daljnjem tekstu: apelant) iz Banje Luke podnio je 27. decembra 2012. godine apelaciju Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Ustavni sud) protiv Presude Vrhovnog suda Republike Srpske (u daljnjem tekstu: Vrhovni sud) broj 71 0 P 026519 11 Rev od 1. novembra 2012. godine, Presude Okružnog suda Banja Luka (u daljnjem tekstu: Okružni sud) broj 71 0 P 026519 10 Gž od 28. decembra 2010. godine i Presude Osnovnog suda u Banjoj Luci (u daljnjem tekstu: Osnovni sud) broj 71 0 P 026519 06 P od 14. juna 2010. godine.

II. Postupak pred Ustavnim sudom

2. Na osnovu člana 23. Pravila Ustavnog suda, od Vrhovnog suda, Okružnog suda, Osnovnog suda i Republike Srpske, koju zastupa Pravobranilaštvo Republike Srpske, kao suprotne strane u postupku, zatraženo je 13. novembra 2014. godine da dostave odgovore na apelaciju.

3. Vrhovni sud i Okružni sud dostavili su odgovore na apelaciju 19. novembra 2014. godine, Pravobranilaštvo Republike Srpske 24. novembra 2014. godine, a Osnovni sud je zatražio dodatni rok za odgovor i dostavljanje spisa kako bi izvršio rekonstrukciju spisa jer je spis uništen u poplavi. Osnovni sud je 9. februara 2015. godine dostavio odgovor i spis.

III. Činjenično stanje

4. Činjenice predmeta koje proizlaze iz apelantovih navoda i dokumenata predočenih Ustavnom sudu mogu se sumirati na sljedeći način.

5. Apelant je pred Osnovnim sudom pokrenuo postupak 8. novembra 2006. godine tužbom protiv Vlade Republike Srpske, Odbor državne uprave za žalbe, i Republike Srpske, Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srpske (u daljnjem tekstu: prvotuženi i drugotuženi) radi poništenja rješenja tuženih o prestanku radnog odnosa apelantu (zbog stjecanja uvjeta za penziju), vraćanja apelanta na posao, uplate doprinosa i isplate određenog iznosa na ime izgubljene zarade – plaće.

6. Osnovni sud je 16. septembra 2009. godine pozvao apelanta da uredi tužbu, što je apelant uradio 20. novembra 2009. godine, i tužba je dostavljena na odgovor tuženom 2. decembra 2009. godine. Osnovni sud je zakazao pripremno ročište za 3. mart 2010. godine, a ročište za glavnu raspravu je zakazano i održano 20. aprila i 12. maja 2010. godine, kada je glavna rasprava zaključena.

7. Osnovni sud je 14. juna 2010. godine donio presudu kojom je odbio apelantov tužbeni zahtjev za poništavanje akta prvotužene (preciziran u presudi) i rješenja drugotuženog (precizirano u presudi), kao i da se drugotuženi obaveže da apelanta vrati na posao i rasporedi ga na radno mjesto na kojem je radio do prestanka radnog odnosa ili na drugo odgovarajuće radno mjesto, te da mu obračuna i uplati doprinose za PIO i zdravstveno osiguranje, kao i da mu isplati određen iznos na ime izgubljene zarade sa kamatama.

8. U obrazloženju presude sud je naveo da je apelant pokrenuo postupak protiv rješenja drugotuženog kojim je apelantu prestao radni odnos jer je stekao uvjete za penzioniranje, kao i protiv odluke prvotuženog kojim je apelantova žalba protiv rješenja drugotuženog odbijena. Apelant je naveo da su tuženi pogrešno primijenili materijalno pravo kada su utvrdili da je apelant stekao uvjete za penziju, odnosno da se staž osiguranja u uvećanom trajanju uračunava u staž osiguranja, a zanemarujući odredbu člana 27. Zakona o penzijsko-invalidskom osiguranju (u daljnjem tekstu: Zakon o PIO-u) koji decidirano propisuje šta se uračunava u staž osiguranja. Nakon provedenog dokaznog postupka, Osnovni sud je naveo da je među parničnim strankama sporno da li je apelantu pravilno obračunat penzijski staž i staž osiguranja kao osnov za odlazak u starosnu penziju, odnosno da li penzijski staž i staž osiguranja predstavljaju dvije odvojene kategorije. S tim u vezi, Osnovni sud je naveo da se na konkretan slučaj primjenjuju odredbe Zakona o radu, Zakona o PIO-u, Zakona o unutrašnjim poslovima i Zakona o administrativnoj službi u upravi Republike Srpske. Dalje, sud je naveo da je apelant bio zaposlen kod tužene na poslovima na kojima se staž osiguranja, u skladu s članom 34. Zakona o PIO-u, računa u uvećanom trajanju. Sud je utvrdio da je apelant na dan prestanka radnog odnosa (na mjestu načelnika Odjeljenja za pravne, kadrovske i poslove stranaca CJS Banja Luka) imao ukupan penzijski staž u trajanju od 41 godine, sedam mjeseci i 10 dana, koji se sastoji od efektivnog staža i beneficiranog staža, a te podatke apelant nije osporavao u toku postupka. Osnovni sud je naveo da su neosnovani apelantovi navodi da su staž osiguranja i staž osiguranja koji se računa u uvećanom trajanju dvije zasebne kategorije penzijskog staža, te da su tuženi obračunavajući radni staž kao penzijski staž donijeli nezakonitu odluku o prestanku radnog odnosa radi odlaska u penziju, jer se penzijski staž, u skladu sa Zakonom o PIO-u, sastoji od staža osiguranja, staža osiguranja koji se računa sa uvećanim trajanjem, posebnog staža i dokupa staža. Zbog navedenog, staž osiguranja sa uvećanim trajanjem koji je priznat apelantu predstavlja kategoriju koja se uračunava u staž osiguranja ukoliko je radnik raspoređen na radne poslove i zadatke na kojima je predviđena stopa uvećanja staža, a u toku postupka utvrđeno je da je apelant imao na dan prestanka radnog odnosa 32 godine, šest mjeseci i 19 dana efektivnog radnog staža – staža osiguranja koji, u skladu s članom 27. Zakona o PIO-u, predstavlja sve vrijeme provedeno u radnom odnosu s punim radnim vremenom. Kategorija staža osiguranja koja se računa s uvećanim trajanjem, a koji predstavlja element penzijskog staža, jeste staž kako je navedeno članom 34. Zakona o PIO-u, a apelant je na dan prestanka radnog odnosa imao devet godina i 21 dan staža osiguranja koji se računa s uvećanim trajanjem. Pozivajući se na odredbe Zakona o PIO-u, Osnovni sud je zaključio da je neosnovan apelantov tužbeni zahtjev kojim je tražio da se ponište rješenja tuženih, te je odbio i ostali dio tužbenog zahtjeva za isplatu plaća i uplatu doprinosa.

9. Protiv prvostepene presude apelant je izjavio žalbu 10. septembra 2010. godine, koju je Okružni sud Presudom broj 71 0 P 026519 10 Gž od 28. decembra 2010. godine odbio i prvostepenu presudu potvrdio.

10. U obrazloženju presude Okružni sud je naveo da je apelant u vrijeme prestanka radnog odnosa radio kod tužene na mjestu načelnika Odjeljenja za pravne, kadrovske i poslove stranaca CJS Banja Luka, i ta činjenica je nesporna, dakle apelant je imao status državnog službenika. Zbog toga se na njega treba primijeniti "Zakon o administrativnoj službi u organima državne uprave" (Ustavni sud primjećuje da je zakon pogrešno naveden i da se radi o Zakonu o administrativnoj službi u upravi Republike Srpske), a članom 125. tog zakona je navedeno da se na radne odnose koji nisu propisani tim zakonom primjenjuju odredbe Zakona o radu, Opći kolektivni ugovor i Posebni kolektivni ugovor za zaposlene u oblasti uprave u Republici Srpskoj. Okružni sud je naveo da apelant nije osporavao činjenicu da je obavljao poslove na radnom mjestu na kojem se staž osiguranja računa s uvećanim trajanjem, shodno članu 66. Zakona o unutrašnjim poslovima, niti je osporavao podatke tužene o dužini posebnog staža osiguranja, već se navodi žalbe uglavnom odnose na činjenicu da nisu postojali uvjeti za prestanak radnog odnosa.

11. Okružni sud je citirao odredbu člana 77. stav 1. tačka b) Zakona o administrativnoj službi u organima državne uprave, te je naveo da zakonska odredba nije decidirano regulirala koji su zakonom propisani uvjeti koji se odnose na godine staža osiguranja i starosnu dob za penzioniranje, pa se, imajući u vidu odredbu člana 125. istog zakona, na određivanje zakonskih uvjeta za prestanak radnog odnosa ima primijeniti odredba člana 112. stav 1. tačka 4. Zakona o radu. Okružni sud je istakao da Zakon o PIO-u u odredbama čl. 27˗43. propisuje kategorije staža koje ulaze u penzijski staž, a to su staž osiguranja, staž osiguranja s uvećanim trajanjem, poseban staž u dvostrukom trajanju i dokup staža. Okružni sud je naveo da je pojam staža osiguranja definiran u članu 29. Zakona o PIO-u, prema kojem se u staž osiguranja računa sve vrijeme provedeno u radnom odnosu s punim radnim vremenom, a pojam staža osiguranja s uvećanim trajanjem definiran je odredbom člana 36. Zakona o PIO-u, prema kojoj se staž osiguranja s uvećanim trajanjem računa osiguraniku koji radi na naročito teškim i po zdravlje štetnim mjestima, ili u djelatnostima na naročito teškim poslovima i na poslovima na kojima poslije određenih godina života osiguranik ne može uspješno da obavlja svoju profesionalnu djelatnost. Okružni sud je naveo odredbe člana 74. stav 1. tačka 4. Zakona o PIO-u kojim je propisano pravo iz penzijsko-invalidskog osiguranja za slučaj starosti-starosna penzija, a odredbe čl. 46. i 47. istog zakona propisuju uvjete za stjecanje prava na starosnu penziju, dakle, navedene odredbe propisuju uvjete pod kojima osiguranik stječe pravo na penziju.

12. Okružni sud je zaključio da apelant u toku postupka nije dokazao da odredbama Zakona o PIO-u nije stekao pravo na starosnu penziju kako to pravilno zaključuje prvostepeni sud, slijedom čega je apelantovu žalbu valjalo odbiti i prvostepenu presudu potvrditi. Apelant je izjavio reviziju 17. marta 2011. godine.

13. Vrhovni sud je donio Presudu broj 71 0 P 026519 11 Rev od 1. novembra 2010. godine kojom je reviziju odbio.

14. U obrazloženju presude Vrhovni sud je prije svega naveo utvrđeno činjenično stanje – da je apelantu prestao radni odnosu zbog 57 godina života i 40 godina radnog staža, u skladu s članom 75. stav 3. Zakona o PIO-u. U konkretnom slučaju, Vrhovni sud je zaključio da je među strankama sporno da li su se ostvarili zakonski uvjeti da apelantu prestane radni odnos mimo njegove volje. Vrhovni sud je naveo da se u slučaju prestanka radnog odnosa zbog ispunjenja uvjeta za starosnu penziju radi o prestanku radnog odnosa po sili zakona, bez obzira na volju zaposlenika. Dalje, Vrhovni sud je naveo odredbe člana 3. stav 2. Zakona o unutrašnjim poslovima i člana 92. Zakona o administrativnoj službi u upravi Republike Srpske, koje upućuju na odredbe Zakona o radu i Zakona o radnim odnosima u državnim organima. Vrhovni sud je citirao član 77. Zakona o administrativnoj službi u upravi Republike Srpske i član 112. stav 4. tačka 4. Zakona o radu, kao i član 75. Zakona o PIO-u.

15. Vrhovni sud je naveo da je apelant u preciziranom periodu radio na radnim mjestima na kojima mu je priznat beneficirani radni staž. On je ostvario staž osiguranja po osnovu radnog odnosa u skladu s članom 11. stav 2. tačka 1. Zakona o PIO-u. Zbog posebnih uvjeta rada i prirode poslova koje je obavljao, apelantu je za svakih 12 mjeseci efektivnog rada uračunato 16 mjeseci u skladu s odredbom člana 66. Zakona o administrativnoj službi u upravi Republike Srpske. Prema tome, apelant je po osnovu rada na tim poslovima ostvario beneficirani staž u navedenom periodu, koji mu se u smislu odredbe člana 41. Zakona o PIO-u računa u penzijski staž za vrijeme za koje je plaćen doprinos za penzijsko-invalidsko osiguranje u skladu s odredbom člana 21. stav 2. Zakona o PIO-u. Vrhovni sud je zaključio da su postojali uvjeti za prestanak radnog odnosa apelantu prema odredbi člana 75. stav 3. Zakona o PIO-u, kao i prema odredbi člana 76. istog zakona, s obzirom na to da je apelant u vrijeme prestanka radnog odnosa imao navršenih 57 godina života i 41 godinu, sedam mjeseci i 10 dana penzijskog staža, od čega je 27 godina efektivno radio na poslovima za koje mu se računa beneficirani staž. Vrhovni sud je istakao da apelant pogrešno smatra da tek sa 65 godina života stječe pravo na starosnu penziju, jer odredbe člana 75. stav 3. Zakona o PIO-u upućuju na nesumnjiv zaključak da se bez obzira na godine života pravo na starosnu penziju stječe sa navršenih 40 godina staža osiguranja, a apelant je taj uvjet ispunio.

IV. Apelacija

a) Navodi iz apelacije

16. Apelant smatra da su mu osporenim presudama povrijeđeni pravo na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljnjem tekstu: Evropska konvencija) i pravo na imovinu iz člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju. U vezi s povredom prava na pravično suđenje apelant ukazuje na proizvoljnu primjenu materijalnog prava, odnosno proizvoljno tumačenje odredbi Zakona o administrativnoj službi u upravi Republike Srpske i Zakona o PIO-u. Apelant smatra da su sudovi dali neobjektivna i nelogična obrazloženja, te navodi da nije tvrdio da tek s navršenih 65 godina ide u penziju, već da nije napunio 40 godina staža osiguranja. Prema apelantovom mišljenju, beneficirani staž ne predstavlja kategoriju koja se uračunava u staž osiguranja, kako pogrešno navodi Okružni sud. Apelant je naveo i da su se nižestepeni sudovi pozivali na odredbe Zakona o PIO-u koje su bile na snazi prije donošenja Zakona o PIO-u – Prečišćeni tekst ("Službeni glasnik Republike Srpske" broj 106/05). Apelant navodi da je dužina trajanja postupka bila nepotrebno duga, imajući u vidu činjenicu da je u pitanju radni spor i traži naknadu zbog povrede tog prava.

b) Odgovor na apelaciju

17. U odgovoru na apelaciju Vrhovni sud je naveo da je apelant niz godina ostvarivao povlastice iz beneficiranog radnog staža, po kojem je osnovu ostvarivao i veću plaću na ime minulog rada, te se ne može odreći tog staža i spriječiti penzioniranje. Vrhovni sud je istakao da se beneficirani radni staž uračunava u staž osiguranja, pa su netačni apelantovi navodi da je to samo posebna kategorija penzijskog staža. Osim toga, Vrhovni sud je naveo da je o reviziji odlučeno u razumnom roku, te je predloženo da se apelacija odbije kao neosnovana.

18. Okružni sud je u odgovoru naveo da ostaje pri svim razlozima datim u presudi i smatra da je apelacija neosnovana.

19. Osnovni sud je naveo hronološki tok postupka i zaključio da je predmet završen.

20. U odgovoru na apelaciju Pravobranilaštvo Republike Srpske je istaklo da je Vrhovni sud pravilno primijenio materijalno pravo i odbio apelantovu reviziju jer su ispunjeni uvjeti za apelantovo penzioniranje u skladu s relevantnim zakonskim odredbama.

V. Relevantni propisi

21. Zakon o administrativnoj službi u upravi Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 16/02, 62/02, 38/03, 42/04, 49/06 i 20/07) u relevantnom dijelu glasi:

Prestanak radnog odnosa

Član 77. stav 1. tačka b)

Državnom službeniku prestaje radni odnosu u sljedećim slučajevima:

b) ispunjavanja zakonskih propisanih uslova koji se odnose na godine staža osiguranja i starosnu dob za penzionisanje.

Član 125.

Na radne odnose državnih službenika koji nisu regulisani ovim zakonom, kao i na pomoćno i tehničko osoblje zaposleno u organima državne uprave primjenjivaće se Zakon o radu, Opšti kolektivni ugovor i Posebni kolektivni ugovor za zaposlene u oblasti uprave u Republici Srpskoj.

22. U Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske – Prečišćeni tekst ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 106/05, 20/07, 33/08, 1/09, 71/09, 106/09 i 118/09) relevantne odredbe glase:

Član 21. st. 1. i 2.

Osnovice i stopa za obračun doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje utvrđuju se zakonom.

Stopa doprinosa iz stava 1. ovog člana za osiguranike koji rade na radnim mjestima, odnosno poslovima na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem uvećava se srazmjerno stepenu uvećanja staža.

Član 28. stav 2.

Osiguraniku vrijeme provedeno u radnom odnosu u vremenu dužem od punog radnog vremena ne računa se u staž osiguranja.

Član 29.

U staž osiguranja računa se sve vrijeme provedeno u radnom odnosu sa punim radnim vremenom.

Kao vrijeme provedeno u radnom odnosu sa punim radnim vremenom podrazumijeva se i vrijeme koje je osiguranik proveo u radnom odnosu sa skraćenim radnim vremenom, ako je radno vrijeme, u smislu propisa o radnim odnosima, izjednačeno sa punim radnim vremenom.

Član 36.

Staž osiguranja sa uvećanim trajanjem računa se i osiguraniku koji radi na naročito teškim i po zdravlje štetnim radnim mjestima, ili u određenim djelatnostima na naročito teškim poslovima i na poslovima na kojima poslije navršenja određenih godina života osiguranik ne može uspješno da obavlja svoju profesionalnu djelatnost.

Stepen uvećanja staža osiguranja iz stava 1. ovog člana zavisi od težine štetnosti rada, odnosno prirode posla i može iznositi najviše do 50%.

[…]

Član 41.

Staž osiguranja u smislu čl. 27. do 36. ovog zakona računa se osiguraniku, za vrijeme za koje je plaćen doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje.

Uslovi za sticanje prava na starosnu penziju

Član 75.

Pravo na starosnu penziju stiče osiguranik kad navrši 65 godina života i najmanje 20 godina staža osiguranja.

Osiguranik iz stava 1. ovog člana koji nema 20 godina staža osiguranja, stiče pravo na starosnu penziju kad navrši 65 godina života i najmanje 25 godina penzijskog staža.

Osiguranik koji navrši 40 godina staža osiguranja stiče pravo na starosnu penziju, bez obzira na godine života.

VI. Dopustivost

23. U skladu s članom VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, Ustavni sud, također, ima apelacionu nadležnost u pitanjima koja su sadržana u ovom Ustavu, kada ona postanu predmet spora zbog presude bilo kojeg suda u Bosni i Hercegovini.

24. U skladu s članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud može razmatrati apelaciju samo ako su protiv presude, odnosno odluke koja se njome osporava, iscrpljeni svi djelotvorni pravni lijekovi mogući prema zakonu i ako se podnese u roku od 60 dana od dana kada je podnosilac apelacije primio odluku o posljednjem djelotvornom pravnom lijeku koji je koristio.

25. U konkretnom slučaju predmet osporavanja apelacijom je Presuda Vrhovnog suda broj 71 0 P 026519 11 Rev od 1. novembra 2012. godine, protiv koje nema drugih djelotvornih pravnih lijekova mogućih prema zakonu. Zatim, osporenu presudu apelant je primio 22. novembra 2012. godine, a apelacija je podnesena 28. decembra 2012. godine, tj. u roku od 60 dana, kako je propisano članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda. Konačno, apelacija ispunjava i uvjete iz člana 18. st. (3) i (4) Pravila Ustavnog suda jer ne postoji neki formalni razlog zbog kojeg apelacija nije dopustiva, niti je očigledno (prima facie) neosnovana.

26. Imajući u vidu odredbe člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 18. st. (1), (3) i (4) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je utvrdio da apelacija ispunjava uvjete u pogledu dopustivosti.

VII. Meritum

27. Apelant osporava navedene odluke tvrdeći da su mu tim odlukama povrijeđena prava iz člana II/3.e) i k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju.

Pravo na pravično suđenje

28. Član II/3. Ustava Bosne i Hercegovine u relevantnom dijelu glasi:

Sva lica na teritoriji Bosne i Hercegovine uživaju ljudska prava i slobode iz stava 2. ovog člana, što uključuje:

e) Pravo na pravično saslušanje u građanskim i krivičnim stvarima i druga prava u vezi sa krivičnim postupkom.

29. Član 6. stav 1. Evropske konvencije u relevantnom dijelu glasi:

1. Prilikom utvrđivanja građanskih prava i obaveza ili osnovanosti bilo kakve krivične optužbe protiv njega, svako ima pravo na pravično suđenje i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristrasnim, zakonom ustanovljenim sudom. […]

30. U konkretnom slučaju Ustavni sud prvenstveno zapaža da se postupak odnosi na poništenje rješenja o prestanku radnog odnosa i vraćanja apelanta na posao, odnosno na ostvarivanje prava iz radnog odnosa, dakle na predmet građanskopravne prirode (vidi Ustavni sud, Odluka broj AP 2184/09 od 13. juna 2012. godine, dostupna na www.ustavnisud.ba, tačka 24). Stoga, Ustavni sud smatra da apelant u postupku uživa garancije prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije, pa će Ustavni sud ispitati apelantove navode o povredi tog prava.

A) U odnosu na apelacione navode vezane za primjenu materijalnog prava

31. Ustavni sud primjećuje da apelant osporava odluku Vrhovnog suda, kao i odluke nižestepenih sudova, navodeći pogrešnu i proizvoljnu primjenu materijalnog prava u okviru sudova. Apelant smatra, suprotno stanovištu redovnih sudova, da ne ispunjava uvjete za penzioniranje jer beneficirani staž ne predstavlja kategoriju koja se uračunava u staž osiguranja na način kako su to utvrdili redovni sudovi.

32. U vezi s tim navodima, Ustavni sud ukazuje na to da, prema praksi Evropskog suda za ljudska prava (u daljnjem tekstu: Evropski sud) i Ustavnog suda, zadatak ovih sudova nije da preispituju zaključke redovnih sudova u pogledu činjeničnog stanja i primjene materijalnog prava (vidi Evropski sud, Pronina protiv Rusije, odluka o dopustivosti od 30. juna 2005. godine, aplikacija broj 65167/01). Naime, Ustavni sud nije nadležan da supstituira redovne sudove u procjeni činjenica i dokaza, već je, općenito, zadatak redovnih sudova da ocijene činjenice i dokaze koje su izveli (vidi Evropski sud, Thomas protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda od 10. maja 2005. godine, aplikacija broj 19354/02). Zadatak Ustavnog suda je da ispita da li su, eventualno, povrijeđena ili zanemarena ustavna prava (pravo na pravično suđenje, pravo na pristup sudu, pravo na djelotvoran pravni lijek i dr.), te da li je primjena zakona bila, eventualno, proizvoljna ili diskriminacijska.

33. U konkretnom slučaju, Ustavni sud zapaža da su sudovi dali detaljna i jasna obrazloženja zašto nisu udovoljili apelantovom zahtjevu, odnosno zašto smatraju da je apelant ispunio zakonske uvjete za penziju. Naime, iz obrazloženja presuda, prije svega, proističe da utvrđene činjenice koje se odnose na apelantov staž osiguranja nisu sporne, odnosno apelant je obavljao poslove na kojima se staž računa s uvećanim trajanjem. Utvrdivši nesporne činjenice, sudovi su se na sve tri instance pozvali na relevantne zakonske propise i utvrdili da, bez obzira na apelantovu volju, apelant je ispunio zakonom propisane uvjete za starosnu penziju, i to u skladu s odredbama člana 75. stav 3. Zakona o PIO-u, u skladu sa Zakonom o radu i Zakonom o administrativnoj službi u upravi Republike Srpske. Prema mišljenju Ustavnog suda, imajući u vidu utvrđenje redovnih sudova, te relevantne zakonske odredbe koje su primijenjene, a na kojima su sudovi zasnivali odlučenje, navedena obrazloženja nisu proizvoljna. Također, Ustavni sud primjećuje da je pozivanje Osnovnog suda na nerelevantne odredbe, odnosno na odredbe ranije važećeg Zakona o PIO-u u kasnijoj fazi postupka ispravljeno. Dakle, osim apelantovog nezadovoljstva konkretnim odlukama, Ustavni sud, s obzirom na primjenu relevantnih odredbi na kojim su redovni sudovi zasnivali svoje odlučenje, ne može da nađe ništa što bi ukazalo na to da je primjena materijalnog prava bila proizvoljna.

34. Imajući u vidu navedeno, odnosno činjenicu da su redovni sudovi dali jasna obrazloženja u vezi s primjenom materijalnog prava, Ustavni sud smatra da su apelacioni navodi u tom dijelu u cijelosti neosnovani.

B) Pravo na suđenje u razumnom roku

35. Apelant ukazuje i na dužinu trajanja postupka, koji je po svojoj prirodi hitan, jer je u pitanju radni spor, te navodi povredu prava na pravično suđenje u razumnom roku iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije.

a) Relativni principi

36. Prema konzistentnoj praksi Evropskog i Ustavnog suda, razumnost dužine trajanja postupka mora se ocjenjivati u svjetlu okolnosti pojedinog predmeta. Pri tome se mora voditi računa o kriterijima uspostavljenim sudskom praksom Evropskog suda, a naročito o složenosti predmeta, ponašanju strana u postupku i nadležnog suda ili drugih javnih vlasti, te o značaju koji konkretna pravna stvar ima za apelanta (vidi Evropski sud, Mikulić protiv Hrvatske, aplikacija broj 53176/99 od 7. februara 2002. godine, Izvještaj broj 2002-I, stav 38).

37. Podržavajući praksu Evropskog suda, Ustavni sud podsjeća i na to da član 6. stav 1. Evropske konvencije državama ugovornicama nameće dužnost da organiziraju svoje pravosudne sisteme tako da sudovi mogu zadovoljiti uvjete tog člana, uključujući i obavezu da postupaju u predmetima u razumnom roku (vidi Evropski sud, Marinović protiv Hrvatske, presuda od 6. oktobra 2005. godine, stav 23).

38. Ustavni sud zapaža da je apelant pokrenuo postupak tužbom od 8. novembra 2006. godine, a konačna odluka u predmetu je presuda Vrhovnog suda od 1. novembra 2012. godine. Dakle, postupak je ukupno trajao pet godina i 11 mjeseci.

c) Analiza razumnosti trajanja postupka

39. U konkretnom slučaju, Ustavni sud primjećuje da je predmet tužbenog zahtjeva bilo poništenje rješenja tuženih o apelantovom penzioniranju, uspostava apelantovog radnopravnog statusa i naknada iz radnopravnog odnosa, pa s obzirom na činjenična i pravna pitanja koja je u konkretnom slučaju trebalo riješiti, Ustavni sud smatra da se ne radi o složenom sudskom postupku.

40. Što se tiče postupka pred Osnovnim sudom, Ustavni sud primjećuje da je prvostepenom sudu trebalo dvije godine i deset mjeseci da predmet uzme u rad, odnosno da apelantu vrati tužbu na ispravku. Dalje, Ustavni sud primjećuje da je u nastavku pred prvostepenim sudom donijeta odluka u veoma kratkom roku (računajući od dana dostavljanja ispravljene tužbe na odgovor tuženom 12. novembra 2009. godine), kao i da je postupak pred Okružnim sudom i Vrhovnim sudom završen u relativno kratkom vremenu. Naime, Ustavni sud primjećuje da kasnije postupanje redovnih sudova u primjerenim rokovima pred sve tri instance nije moglo da ispravi činjenicu da je u najvećem dijelu na dužinu postupka utjecala činjenica da prvostepeni sud od podnošenja tužbe do slanja tužbe na ispravku apelantu nije preduzimao ništa u periodu od dvije godine i deset mjeseci, a sveukupno postupak je trajao pet godina i 11 mjeseci. Ustavni sud primjećuje da je Osnovni sud skoro pola od ukupnog vremena trajanja postupka bio neažuran, te da nije ponudio bilo kakvo obrazloženje ili opravdanje za takvo postupanje. Imajući u vidu navedeno, Ustavni sud smatra da su sudovi, konkretno Osnovni sud, svojim potpunim nepostupanjem doprinijeli dužini postupka koja se ne može smatrati opravdanom, čime je povrijeđeno apelantovo pravo na suđenje u razumnom roku kao jedan od elemenata prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije.

41. Imajući u vidu navedeno, Ustavni sud smatra da je dužina postupka bila prekomjerna i da ne zadovoljava zahtjev razumnog roka iz člana 6. stav 1. Evropske konvencije, te da postoji kršenje prava na suđenje u razumnom roku kao jedan od elemenata prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije.

Pitanje naknade nematerijalne štete

42. Apelant je tražio novčanu satisfakciju zbog neprimjerenog trajanja postupka. Prema članu 74. Pravila Ustavnog suda, u odluci kojom usvaja apelaciju Ustavni sud može odrediti naknadu na ime nematerijalne štete, te da se ona, u smislu stava 2. navedenog člana, određuje na osnovu pravednosti, uzimajući u obzir standarde koji proizlaze iz prakse Ustavnog suda.

43. Prilikom odlučivanja o apelantovom zahtjevu za naknadu nematerijalne štete, Ustavni sud upućuje na ranije utvrđen princip određivanja visine naknade štete u ovakvim slučajevima (vidi Ustavni sud, Odluka broj AP 938/04, "Službeni glasnik Bosne i Hercegovine" broj 20/06, st. 48˗51). Prema utvrđenom principu, apelantu bi za svaku godinu odgađanja da se donese odluka trebalo isplatiti iznos od po 150,00 KM, odnosno dvostruki iznos u predmetima koji zahtijevaju posebnu hitnost, kao što je to u konkretnom slučaju. S obzirom na to da je postupak trajao pet godina, te da se radi o hitnom postupku, Ustavni sud je utvrdio da je potrebno apelantu isplatiti ukupan iznos od 1.500,00 KM, što je obaveza Vlade Republike Srpske. Taj iznos apelantu je dužna da isplati Vlada Republike Srpske u roku od 90 dana od dana dostavljanja ove odluke.

Ostali navodi

44. Apelant se žali na to da mu je osporenim rješenjem povrijeđeno pravo na imovinu. U vezi s navodima o povredi prava na imovinu iz člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju, Ustavni sud primjećuje da se navodi o povredi prava na imovinu zasnivaju na proizvoljnoj primjeni materijalnog prava, a što je Ustavni sud već obrazložio u prethodnim tačkama ove odluke. S obzirom na navedeno, Ustavni sud smatra da su apelantovi navodi o kršenju prava na imovinu iz člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju, također, neosnovani.

VIII. Zaključak

45. Ustavni sud zaključuje da je apelantu povrijeđeno pravo na pravično suđenje u razumnom roku kao jedan od elemenata prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije jer je postupak, koji je hitne prirode, trajao pet godina i 11 mjeseci.

46. S druge strane, Ustavni sud zaključuje da nema povrede u odnosu na ostale aspekte prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. Evropske konvencije kada su redovni sudovi detaljno i jasno obrazložili svoju odluku u pogledu primjene relevantnih odredaba materijalnog prava, a takvo obrazloženje Ustavni sud ne smatra proizvoljnim.

47. Također, Ustavni sud zaključuje da nema povrede prava na imovinu iz člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju kada apelant kršenje tog prava vezuje za proizvoljnu primjenu materijalnog prava, a Ustavni sud je zaključio da nije bilo proizvoljnosti u tom pogledu.

48. Na osnovu člana 59. st. (1), (2) i (3) i člana 74. Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je odlučio kao u dispozitivu ove odluke.

49. Prema članu VI/5. Ustava Bosne i Hercegovine, odluke Ustavnog suda su konačne i obavezujuće.

Ustavnog suda Bosne i Hercegovine
Mirsad Ćeman, s. r.