Službeni glasnik BiH, broj 86/17

Ustavni sud Bosne i Hercegovine u Velikom vijeću, u predmetu broj AP 3808/17, rješavajući apelaciju Slobodana Markovića, na osnovu člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 18. stav (3) tačka l), člana 57. stav (2) tačka b), člana 59. st. (1) i (2) i člana 62. stav (1) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine – prečišćeni tekst ("Službeni glasnik Bosne i Hercegovine" broj 94/14), u sastavu: Mirsad Ćeman, predsjednik Mato Tadić, potpredsjednik Zlatko M. Knežević, potpredsjednik Valerija Galić, sutkinja Miodrag Simović, sudija Seada Palavrić, sutkinja na sjednici održanoj 15. novembra 2017. godine donio je

ODLUKU O DOPUSTIVOSTI I MERITUMU

Djelomično se usvaja apelacija Slobodana Markovića.

Utvrđuje se povreda prava na ličnu slobodu i sigurnost iz člana II/3.d) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 5. stav 1. tačka c) i stav 3. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda u dijelu osporenih rješenja Vrhovnog suda Republike Srpske broj 11 0 K 019836 17 Kž 5 od 11. jula 2017. godine i broj 11 0 K 019836 17 Kž 6 od 25. septembra 2017. godine koja se odnose na postojanje posebnog pritvorskog razloga iz člana 197. stav 1. tačka g) Zakona o krivičnom postupku Republike Srpske.

Ukida se Rješenje Vrhovnog suda Republike Srpske broj 11 0 K 019836 17 Kž 6 od 25. septembra 2017. godine.

Predmet se vraća Vrhovnom sudu Republike Srpske koji je dužan da po hitnom postupku, a najkasnije u roku od tri dana od dana dostavljanja ove odluke, donese novu odluku u skladu s članom II/3.d) Ustava Bosne i Hercegovine i članom 5. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

Nalaže se Vrhovnom sudu Republike Srpske da, u skladu s članom 72. stav (5) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, u roku od pet dana od dana dostavljanja ove odluke obavijesti Ustavni sud Bosne i Hercegovine o preduzetim mjerama s ciljem izvršenja ove odluke.

Odbacuje se kao nedopuštena apelacija Slobodana Markovića podnesena protiv rješenja Vrhovnog suda Republike Srpske broj 11 0 K 019836 17 Kž 5 od 11. jula 2017. godine i broj 11 0 K 019836 17 Kž 6 od 25. septembra 2017. godine u odnosu na navode o kršenju prava iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda zbog toga što je preuranjena.

Odluku objaviti u "Službenom glasniku Bosne i Hercegovine", "Službenim novinama Federacije Bosne i Hercegovine", "Službenom glasniku Republike Srpske" i "Službenom glasniku Distrikta Brčko Bosne i Hercegovine".

OBRAZLOŽENJE

I. Uvod

1. Slobodan Marković (u daljnjem tekstu: apelant) iz Banje Luke, kojeg zastupa advokat Miljkan Pucar, podnio je 8. septembra 2017. godine apelaciju Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Ustavni sud) protiv Rješenja Vrhovnog suda Republike Srpske (u daljnjem tekstu: Vrhovni sud) broj 11 0 K 019836 17 Kž 5 od 11. jula 2017. godine. Apelacija je zavedena pod brojem AP 3808/17.

2. Apelant je 5. oktobra 2017. godine podnio apelaciju Ustavnom sudu protiv Rješenja Vrhovnog suda broj 11 0 K 019836 17 Kž 6 od 25. septembra 2017. godine. Apelacija je zavedena pod brojem AP 4162/17.

II. Postupak pred Ustavnim sudom

3. S obzirom na to da je apelacije podnio isti apelant, a u obje se osporavaju rješenja kojima je apelantu produžen pritvor, Ustavni sud je, na osnovu člana 32. Pravila Ustavnog suda, odlučio da apelacije spoji i vodi jedan postupak pod brojem AP 3808/17.

4. Na osnovu člana 23. Pravila Ustavnog suda, od Vrhovnog suda, Okružnog suda u Banjoj Luci (u daljnjem tekstu: Okružni sud) i od Okružnog javnog tužilaštva u Banjoj Luci (u daljnjem tekstu: Tužilaštvo) zatraženo je da dostave odgovor na apelacije.

5. Pozvani su dostavili odgovore.

III. Činjenično stanje

6. Činjenice predmeta koje proizlaze iz apelantovih navoda i dokumenata predočenih Ustavnom sudu mogu se sumirati na sljedeći način.

7. Okružni sud je donio Rješenje broj 11 0 K 019836 17 Kv 6 od 30. juna 2017. godine kojim je utvrdio da nisu prestali razlozi za pritvor apelantu, određeni rješenjem Okružnog suda od 7. decembra 2016. godine, zbog krivičnog djela teško ubistvo u pokušaju iz člana 148. stav 1. u vezi s članom 20. Krivičnog zakona Republike Srpske (u daljnjem tekstu: KZ), koji je produžen rješenjem Okružnog suda od 30. decembra 2016. godine, a nakon potvrđivanja optužnice rješenjem od 9. marta 2017. godine, zbog pritvorskih osnova iz člana 197. stav 1. tačka g) Zakona o krivičnom postupku Republike Srpske (u daljnjem tekstu: ZKP), tako da pritvor može trajati do izricanja prvostepene presude, a najduže dvije godine od potvrđivanja optužnice, uz obaveznu dvomjesečnu kontrolu pritvora.

8. Okružni sud navodi da je osnovana sumnja da je apelant počinio navedeno krivično djelo utvrđena u rješenju o određivanju pritvora, u rješenju o produženju pritvora, te u rješenju o produženju pritvora nakon potvrđivanja optužnice, a zasniva se na dokazima prikupljenim u toku istrage. Okružni sud je smatrao da nema okolnosti niti činjenica koje bi ukazivale na opravdanost ukidanja pritvora u ovoj fazi krivičnog postupka i koje bi ukazivale i dovele u sumnju daljnje egzistiranje osnovane sumnje kao općeg uvjeta za produženje pritvora optuženom.

9. Dakle, sud je utvrdio da se nisu promijenile okolnosti od vremena donošenja rješenja o pritvoru, te da okolnosti u neizmijenjenom obliku i dalje egzistiraju, čime je opravdana primjena mjere pritvora po uspostavljenom pritvorskom osnovu propisanom u članu 197. stav 1. tačka g) ZKPRS.

10. Okružni sud je naveo da okolnosti koje karakteriziraju način izvršenja krivičnog djela čine neophodnim da se apelant i dalje zadrži u pritvoru. Naime, apelantu se stavlja na teret izvršenje krivičnog djela ubistvo u pokušaju za koje se može izreći kazna zatvora 10 godina ili veća kazna, a načinom izvršenja toga djela (apelant je djelo isplanirao, maskirao se, ponio je drvenu palicu dužine 73 cm, blokirao je oštećenoj pokretanje vozila u podzemnoj garaži zgrade u kojoj drži svoj auto, napao ju je u ranim jutarnjim satima i zadao joj više udaraca u predjelu glave, u dva navrata ju je pokušao ugurati u gepek vozila, pripremio je i komad platna koji je svezao oštećenoj preko usta i nosa, te je obuhvatio rukama glavu oštećene i njome je udarao više puta od betonsku podlogu) iskazao je bezobzirnost i upornost, a dovršetak radnje optuženog prekinula su dva građanina koja su ga spriječila u pokušaju ubistva oštećene. Sve navedene okolnosti su okolnosti koje ovo krivično djelo čine posebno teškim, a kada se imaju u vidu i posljedice izvršenja krivičnog djela, teške tjelesne povrede koje je oštećena u predmetnom događaju zadobila. Dakle, apelant je zadao više udaraca oštećenoj u vitalne dijelove tijela-glavu, drvenom palicom, sredstvom podobnim da se oštećena liši života, te je nakon izvršenja krivičnog djela pokušao da pobjegne s lica mjesta, međutim, u tome su ga spriječili prisutni građani, a sve u nastojanju da prikrije izvršenje krivičnog djela. Sve navedeno, prema stavu Okružnog suda, djelo čini tako teškim, a apelanta tako opasnim i poprima značaj posebnih okolnosti koje se mogu smatrati vanrednim, tako da bi puštanje apelanta na slobodu moglo rezultirati stvarnom prijetnjom narušavanju javnog reda na području Banje Luke, gdje je djelo izvršeno i gdje žive oštećena, njen sin, rođaci i prijatelji, kao i apelant, njegovi rođaci i prijatelji, između kojih bi moglo da dođe do pojačanih tenzija, pa i sukoba. Slijedom navedenog, u konkretnim okolnostima predmetnog slučaja ukazuje se neophodnim da se optuženi i u daljnjem toku ovog krivičnog postupka zadrži u pritvoru zbog egzistiranja pritvorskih razloga iz člana 197. stav 1. tačka g) ZKP.

11. Vrhovni sud je donio Rješenje broj 11 0 K 019836 17 Kž 5 od 11. jula 2017. godine kojim je odbio apelantovu žalbu.

12. Ispitujući osporavano rješenje u dijelu koji se osporava žalbom, te po službenoj dužnosti, u smislu odredbe člana 320. u vezi s članom 338. ZKP, Vrhovni sud je dao svoje razloge za odlučenje. Vrhovni sud se pozvao na odredbu člana 202. stav 1. ZKP kojom je regulirano da se kontrola opravdanosti pritvora određenog ili produženog nakon potvrđivanja optužnice vrši istekom svaka dva mjeseca od dana donošenja posljednjeg rješenja o pritvoru. Pri tome zakonom nije propisano da tu kontrolu u fazi glavnog pretresa vrši isključivo sudsko vijeće pred kojim se vodi glavni pretres, kako se to žalbom sugerira, pa slijedom toga, kada se kontrola opravdanosti pritvora obavlja van ročišta za glavni pretres, onda je za donošenje odluke, na osnovu odredbi člana 24. stav 5. ZKP, nadležno vijeće sastavljeno od troje sudija, koje prema ovoj zakonskoj odredbi odlučuje o žalbama protiv rješenja kada je to određeno ovim zakonom i donosi druge odluke van glavnog pretresa (vanraspravno vijeće). Dakle, kada zakonom nije izričito propisana funkcionalna nadležnost suda, onda je za donošenje odluka van glavnog pretresa, u smislu citirane zakonske odredbe, nadležno vanraspravno vijeće. Zbog toga je neosnovan žalbeni prigovor zasnovan na tvrdnji da je osporavano rješenje donijelo nenadležno sudsko vijeće.

13. Vrhovni sud navodi i da se u sklopu argumenata kojima se osporava postojanje osnovane sumnje da je apelant počinio krivično djelo ubistvo u pokušaju iz člana 148. stav 1. u vezi s članom 20. KZRS za koje se tereti potvrđenom optužnicom, što predstavlja opći uvjet za egzistiranje pritvora prema pritvorskom razlogu iz člana 197. stav 1. tačka g) ZKPRS, žalbom tvrdi da činjenični opis djela u dispozitivu optužnice ne odražava navedenu pravnu kvalifikaciju djela, te da tu pravnu kvalifikaciju ne potvrđuju ni dokazi na koje se poziva osporavano rješenje, sugerirajući da bi se eventualno moglo raditi o krivičnom djelu iz člana 156. stav 1. KZRS (teška tjelesna povreda u osnovnom obliku).

14. Detaljno ispitujući ovaj navod na str. 2. i 3. rješenja, Vrhovni sud zaključuje da je zadovoljen standard osnovane sumnje, odnosno da dokazi prikupljeni u fazi istrage, priloženi uz optužnicu, pružaju dovoljno osnova za sumnju da je apelant počinio navedeno krivično djelo, a pravilnost zaključka nije dovedena u sumnju ni dokazima provedenim na glavnom pretresu (nalaz i mišljenje vještaka medicinske struke), koji nije doveo u pitanje standard sumnje na kojima se zasniva optužnica.

15. U odnosu na posebni pritvorski razlog iz člana 197. stav 1. tačka g) ZKP, Sud je istakao da je apelant ukazivao na proizvoljnost pri donošenju ovog zaključka, kao i da je zasnovan na pretpostavkama, te da obrazloženje nije jasno, konkretno i objektivizirano. Vrhovni sud je zaključio da su u obrazloženju prvostepenog rješenja dati jasni i precizni razlozi za zaključak o postojanju vanrednih okolnosti uslijed kojih bi apelantov boravak na slobodi rezultirao stvarnom prijetnjom narušavanju javnog reda i mira, a pravilnost takvog zaključka nije dovedena u sumnju dokazima na koje žalba ukazuje (izjave oštećene i njene porodice i apelantove supruge), jer oni ne potvrđuju tezu odbrane o odsustvu tenzija u odnosima između porodica. Vrhovni sud je naveo da sve okolnosti iznijete u osporavanom rješenju u vezi s načinom i okolnostima pod kojima je djelo izvršeno, kao i posljedice, ukazuju na visok stepen društvene opasnosti počinjenog djela i njegovog izvršioca i predstavljaju vanredne okolnosti takvog karaktera koje ukazuju da bi puštanje na slobodu rezultiralo stvarnom prijetnjom narušavanju javnog reda.

Rješenja nakon izricanja prvostepene presude

16. Okružni sud je donio Rješenje broj 11 0 K 019836 17 K od 11. septembra 2017. godine kojim je apelantu produžio pritvor iz pritvorskih razloga propisanih odredbom člana 197. stav 1. tačka g) ZKP, tako da pritvor prema tom rješenju može trajati do upućivanja optuženog na izdržavanje kazne zatvora, a najduže devet mjeseci od dana izricanja prvostepene presude. Istim rješenjem određeno je da ako za to vrijeme ne bude izrečena drugostepena presuda kojom se prvostepena presuda preinačava ili potvrđuje, pritvor će se ukinuti i apelant pustiti na slobodu. Ako u roku od devet mjeseci bude izrečena drugostepena odluka kojom se prvostepena odluka ukida, pritvor može trajati najduže još jednu godinu od izricanja drugostepene odluke, s tim što će se pritvor ukinuti uvijek istekom izrečene kazne.

17. U obrazloženju presude navedeno je da je apelant presudom Okružnog suda proglašen krivim zbog krivičnog djela ubistvo u pokušaju iz člana 148. stav 1. u vezi s članom 20. KZ i osuđen na kaznu zatvora u trajanju od pet godina, u koju je uračunato vrijeme provedeno u pritvoru dok pritvor bude trajao. Odlučujući o tužiočevom prijedlogu, Okružni sud je naveo da smatra da je i dalje neophodno zadržati apelanta u pritvoru imajući u vidu način i okolnosti pod kojima je djelo počinjeno. Naime, imajući u vidu prvostepenu presudu, odnosno da je apelant proglašen krivim za izvršenje krivičnog djela ubistvo u pokušaju, za koje se može izreći kazna zatvora najmanje pet godina, te način izvršenja djela, iskazanu bezobzirnost i upornost, kao i to da su dovršetak apelantove radnje prekinula dva građanina koja su ga spriječila u pokušaju ubistva oštećene, čine ovo krivično djelo posebno teškim, pogotovo kada se imaju u vidu i posljedice izvršenja krivičnog djela, odnosno povrede koje je oštećena zadobila u predmetnom događaju. Dakle, apelant je zadao više udaraca oštećenoj u vitalne dijelove tijela sredstvom podobnim za lišenje života, te je nakon izvršenja krivičnog djela pokušao da pobjegne s lica mjesta, međutim, u tome su ga spriječili prisutni građani. Sve navedeno djelo čini tako teškim, a apelanta tako opasnim i poprima značaj posebnih okolnosti koje se mogu smatrati vanrednim, tako da bi puštanje apelanta na slobodu moglo rezultirati stvarnom prijetnjom narušavanju javnog reda na području Banje Luke, gdje je djelo izvršeno i gdje žive oštećena, njen sin, rođaci i prijatelji, kao i apelant, njegovi rođaci i prijatelji, između kojih bi moglo da dođe do pojačanih tenzija, pa i sukoba, prema stavu Okružnog suda. Slijedom navedenog, u konkretnim okolnostima predmetnog slučaja ukazuje se neophodnim da se apelant i u daljnjem toku krivičnog postupka zadrži u pritvoru zbog egzistiranja pritvorskih razloga iz člana 197. stav 1. tačka g) ZKP.

18. Vrhovni sud je donio Rješenje broj 11 0 K 019836 17 Kž 6 od 25. septembra 2017. godine kojim je apelantovu žalbu izjavljenu protiv rješenja od 11. septembra 2017. godine odbio kao neosnovanu.

19. U obrazloženju je navedeno da je pravilan zaključak prvostepenog suda, odnosno da je ispunjen objektivni uvjet iz člana 197. stav 1. tačka g) ZKP, kao i da iz detaljnog obrazloženja prvostepenog suda proizlazi da način i okolnosti pod kojima je djelo učinjeno čine djelo tako teškim da bi apelantovo puštanje na slobodu prouzrokovalo vanredne okolnosti koje bi predstavljale stvarnu prijetnju narušavanju javnog reda. Vrhovni sud je našao da nisu osnovani suprotni navodi žalbe kojima se tvrdi da nisu ispunjeni uvjeti za produženje pritvora po tom osnovu jer se pritvor iz tog pritvorskog osnova može produžiti i kada postoji velik stepen izvjesnosti da će do poremećaja javnog reda doći ako bi optuženi bio pušten na slobodu, a sud je ocijenio da se radi o takvom slučaju.

IV. Apelacija

a) Navodi iz apelacije

20. Apelant u apelacijama ukazuje na povrede člana II/3.d) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 5. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljnjem tekstu: Evropska konvencija), člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 6. Evropske konvencije i člana 13. Evropske konvencije. Apelant je u apelaciji AP 3808/17 najprije ukazivao na povredu prava na pravično suđenje, te je naveo da mu je bilo uskraćeno da prisustvuje sjednici vijeća koje je odlučivalo o žalbi. Također, apelant je naveo da vijeće koje je donijelo odluke nije sudeće vijeće, tj. da je postupalo neovlašteno vijeće. Nadalje, u odnosu na rješenje o produženju pritvora apelant ukazuje da se samo prepisuju razlozi iz ranijih rješenja, da nisu uzeti u obzir iskazi svjedoka (oštećene, porodice oštećene i apelantove porodice), kao i da nije na pravilan način ispitana njegova žalba izjavljena protiv prvostepenog rješenja. Apelant je veoma opširno problematizirao postojanje osnovane sumnje, i to pogrešnom kvalifikacijom djela, zatim činjenice i utvrđenja vještaka, te je ukazivao na to da se sud oslanja na pretpostavku da će javnost biti uznemirena. Apelant je naveo da se rješenje zasniva na odredbi člana 197. stav 1. tačka g) ZKP, koju sud tumači pogrešno, ekstenzivno i proizvoljno, bez obrazloženja vanrednih okolnosti zbog čega se rješenje ne može ispitati. Apelant sve navedeno veoma opširno obrazlaže u apelaciji. Također, apelant navodi da je postupak diskriminirajući, odnosno da Tužilaštvo ima "poseban tretman u odnosu na odbranu", te ističe da sud dovodi u pitanje standard jednakosti strana u postupku i jednakosti oružja, ukazujući na to da su u odnosu na prijedloge Tužilaštva rokovi u kojima odlučuje kraći i usvaja ih. Apelant ističe da nikada nije kažnjavan, da je porodičan i miran čovjek.

21. U apelaciji AP 4681/17 apelant je ponovo ukazao da su osporena rješenja o produženju pritvora i to nakon izricanja prvostepene presude nezakonita, paušalna, donijeta bez obrazloženog prijedloga Tužilaštva zašto je potrebno produžiti pritvor, bez konkretizacije i bez uvažavanja iskaza svjedoka, kao i da sud nije na adekvatan način ispitao apelantove žalbene prigovore. Apelant opet ponavlja da sud ugrožavanje javnog reda iz odredbe člana 197. stav 1. tačka g) ZKP podvodi pod vanredne okolnosti, iako se radi o dva potpuno odvojena pojma. Također, apelant problematizira činjenice, odnosno navodi da Vrhovni sud pogrešno potvrđuje neutvrđene činjenice (palica od 73 cm, udaranje glavom oštećene od betonsku podlogu i ostalo u opisu okolnosti slučaja, kao i samog apelanta). Apelant navodi da obrazloženje nije dalo ni razloge o postojanju osnovane sumnje. Apelant opet problematizira pravnu kvalifikaciju krivičnog djela. Prema njegovom mišljenju, postupak je diskriminirajući. Apelant je 9. novembra 2017. godine poslao dopis Ustavnom sudu kojim je obavijestio Ustavni sud da je još uvijek u pritvoru i nakon Odluke Ustavnog suda AP 2886/17 u kojoj je utvrđena povreda apelantovog prava na ličnu slobodu i sigurnost, te traži puštanje iz pritvora odmah. Također, apelant traži naknadu nematerijalne štete u iznosu od 10.000,00 KM, jer je "Ustavni sud utvrdio da je apelant bez osnova u pritvoru proveo dva mjeseca".

b) Odgovor na apelaciju

22. Vrhovni sud je naveo da je apelacija neosnovana, da je apelant imao mogućnost žalbe i da nisu povrijeđena njegova prava kako ističe.

23. Okružni sud je u odgovoru na apelaciju naveo da je u osporenom rješenju od 11. jula 2017. godine utvrđeno da nisu prestali razlozi za pritvor apelantu, za šta je dato obrazloženje, te da je apelacija neosnovana i da nisu povrijeđena apelantova prava.

24. Tužilaštvo je u odgovoru najprije ukazalo da je apelant prvostepenom presudom proglašen krivim, da osporena rješenja sadrže valjane razloge u pogledu osnovane sumnje, kao i posebnog pritvorskog razloga, te da je pravilno ocijenjeno da apelantovim puštanjem na slobodu egzistira prijetnja javnom redu. Stoga je predloženo da se apelacija odbije kao neosnovana.

V. Relevantni propisi

25. Zakon o krivičnom postupku Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske" broj 53/12) u relevantnom dijelu glasi:

Razlozi za pritvor

Član 197.

(1) Ako postoji osnovana sumnja da je određeno lice učinilo krivično djelo, pritvor se protiv tog lica može odrediti:

[...]

g) u vanrednim okolnostima, ako je riječ o krivičnom djelu za koje se može izreći kazna zatvora od deset godina ili teža kazna, a koje je posebno teško s obzirom na način izvršenja ili posljedice krivičnog djela, ako bi puštanje na slobodu rezultiralo stvarnom prijetnjom narušavanja javnog reda.

[...]

Pritvor nakon potvrđivanja optužnice

Član 202.

Pritvor se može odrediti, produžiti ili ukinuti i nakon potvrđivanja optužnice. Kontrola opravdanosti pritvora se vrši po isteku svaka dva mjeseca od dana donošenja posljednjeg rješenja o pritvoru. Žalba protiv ovog rješenja ne zadržava njegovo izvršenje.

[...]

Određivanje pritvora nakon izricanja presude

Član 203.

Kada izrekne presudu na kaznu zatvora, sud će optuženom odrediti pritvor, odnosno pritvor će se produžiti ako postoje razlozi iz člana 197. stav 1. t. a), v) i g) ovog zakona, a optuženom koji se nalazi u pritvoru ukinuće pritvor ako za pritvor više ne postoje razlozi zbog kojih je bio određen. U ovom slučaju donosi se posebno rješenje, a žalba protiv rješenja ne zadržava njegovo izvršenje.

Pritvor će se ukinuti ako je optuženi oslobođen od optužbe ili je optužba odbijena osim iz razloga nenadležnosti suda ili ako je proglašen krivim, a oslobođen od kazne ili je osuđen samo na novčanu kaznu ili je uslovno osuđen ili je zbog uračunavanja pritvora kaznu već izdržao.

(3) Poslije izricanja prvostepene presude, pritvor može trajati najduže još devet mjeseci. Ako za to vrijeme ne bude izrečena drugostepena presuda kojom se prvostepena presuda preinačuje ili potvrđuje, pritvor će se ukinuti i optuženi pustiti na slobodu. Ako u roku od devet mjeseci bude izrečena drugostepena odluka kojom se prvostepena presuda ukida, pritvor može trajati najduže još godinu dana od izricanja drugostepene odluke.

[...].

VI. Dopustivost

26. U skladu s članom VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, Ustavni sud ima i apelacionu nadležnost u pitanjima koja su sadržana u ovom ustavu kada ona postanu predmet spora zbog presude bilo kojeg suda u Bosni i Hercegovini.

Dopustivost u odnosu na pravo na pravično suđenje

27. Apelant tvrdi da mu je osporenim rješenjima povrijeđeno pravo na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana "6. stav 1." Evropske konvencije, kako je eksplicitno naveo u relevantnom dijelu apelacije. Ustavni sud primjećuje da u tekstu apelacije apelant ukazuje na povredu člana 6. st. 1, 2. i 3. Evropske konvencije, ali u suštini u apelaciji ništa ne upućuje na navod o povredi prava na pretpostavku nevinosti, te apelacija očigledno pokreće pitanje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. st. 1. i 3. Evropske konvencije.

28. U vezi s tim navodima, Ustavni sud podsjeća na to da je u svojoj praksi već usvojio jasno stanovište da se na pitanje ima li apelant ili hoće li imati pravično suđenje pred redovnim sudovima ne može odgovoriti dok je postupak u toku. U skladu s praksom Ustavnog suda i Evropskog suda za ljudska prava (u daljnjem tekstu: Evropski sud), pitanje je li poštovan princip pravičnog suđenja treba sagledati na osnovu postupka u cjelini. S obzirom na složenost krivičnog postupka, eventualni procesni propusti i nedostaci koji se pojave u jednoj fazi postupka mogu biti ispravljeni u nekoj od narednih faza istog tog postupka. Slijedeći to, nije moguće, u principu, utvrditi je li krivični postupak bio pravičan dok se postupak pravosnažno ne okonča (vidi Evropski sud, Barbera, Meeseque i Jabardo protiv Španije, presuda od 6. decembra 1988. godine, serija A, broj 146, stav 68, i Ustavni sud, Odluka broj U 63/01 od 27. juna 2003. godine, tačka 18, objavljena u "Službenom glasniku Bosne i Hercegovine" broj 38/03).

29. U konkretnom slučaju krivični postupak protiv apelanta još nije okončan. U vezi s tim, Ustavni sud primjećuje da osporena rješenja o produženju pritvora ne predstavljaju utvrđenje osnovanosti krivične optužbe protiv apelanta, u smislu člana 6. Evropske konvencije (vidi, mutatis mutandis, Ustavni sud, Odluka broj AP 3271/13 od 23. decembra 2013. godine, tačka 26, dostupna na www.ustavnisud.ba).

30. Imajući u vidu odredbe člana 18. stav (3) tačka l) Pravila Ustavnog suda, prema kojima će se apelacija odbaciti kao nedopuštena ukoliko je preuranjena, Ustavni sud zaključuje da je apelacija u odnosu na povredu prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. Evropske konvencije nedopuštena zbog čega je odlučeno kao u dispozitivu odluke.

Dopustivost u odnosu na pravo na ličnu slobodu i sigurnost

31. U skladu s članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud može razmatrati apelaciju samo ako su protiv presude, odnosno odluke koja se njome osporava, iscrpljeni svi djelotvorni pravni lijekovi mogući prema zakonu i ako je podnesena u roku od 60 dana od dana kada je podnosilac apelacije primio odluku o posljednjem djelotvornom pravnom lijeku koji je koristio.

32. U konkretnom slučaju predmet osporavanja apelacijom su rješenja Vrhovnog suda od 25. septembra i 11. jula 2017. godine, protiv kojih nema drugih djelotvornih pravnih lijekova mogućih prema zakonu, a apelacije su podnesene 5. oktobra, odnosno 9. septembra 2017. godine, tj. u roku od 60 dana, kako je propisano članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda. Konačno, apelacija ispunjava i uvjete iz člana 18. st. (3) i (4) Pravila Ustavnog suda, jer ne postoji neki formalni razlog zbog kojeg apelacija nije dopustiva, niti je očigledno (prima facie) neosnovana.

33. Imajući u vidu odredbe člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 18. st. (1), (3) i (4) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je utvrdio da predmetna apelacija u ovom dijelu ispunjava uvjete u pogledu dopustivosti.

VII. Meritum

34. Apelant osporava navedena rješenja tvrdeći da su tim rješenjima povrijeđena njegova prava iz člana II/3.d) Ustava Bosne i Hercegovine i čl. 5. i 13. Evropske konvencije.

Pravo na ličnu slobodu i sigurnost

35. Član II/3. Ustava Bosne i Hercegovine u relevantnom dijelu glasi:

Sva lica na teritoriji Bosne i Hercegovine uživaju ljudska prava i slobode iz stava 2. ovog člana, što uključuje:

d) Pravo na ličnu slobodu i sigurnost.

36. Član 5. Evropske konvencije u relevantnom dijelu glasi:

1. Svako ima pravo na slobodu i sigurnost ličnosti. Niko ne može biti lišen slobode osim u sljedećim slučajevima i u skladu sa zakonom propisanim postupkom:

[...]

c. u slučaju zakonitog hapšenja ili pritvaranja osobe u svrhu njezinog dovođenja pred nadležnu zakonitu vlast zbog razumne sumnje da je počinila krivično djelo, ili kada se to razumno smatra potrebnim kako bi se spriječilo počinjenje krivičnog djela ili bjekstvo nakon počinjenja krivičnog djela;

[...]

3. Svako ko je uhapšen ili pritvoren u skladu s odredbama iz stava 1. tačka c) ovog člana izvodi se bez odgađanja pred sudiju ili drugu službenu osobu ovlaštenu zakonom da vrši sudsku vlast, te ima pravo da mu se sudi u razumnom roku ili da bude pušten na slobodu do suđenja. Puštanje na slobodu može biti uvjetovano jamstvima da će se osoba pojaviti na suđenju.

4. Svako ko je lišen slobode hapšenjem ili pritvaranjem ima pravo pokrenuti postupak u kome će sud brzo odlučiti o zakonitosti njegovog pritvaranja i naložiti puštanje na slobodu ako je pritvaranje bilo nezakonito.

[...]

37. Apelant, u suštini, smatra da su osporena rješenja o produženju pritvora nezakonita jer su izostali valjani razlozi i obrazloženja kako u pogledu osnovane sumnje tako i u pogledu posebnog razloga iz člana 197. stav 1. tačka g) ZKP.

38. Ustavni sud podsjeća na to da, prema praksi Evropskog suda, osnovanost sumnje na kojoj se mora zasnivati hapšenje čini bitan element zaštite od proizvoljnog hapšenja i lišavanja slobode propisanog članom 5. stav 1. tačka c) Evropske konvencije. Osnovana sumnja da je počinjeno krivično djelo zahtijeva postojanje nekih činjenica ili informacija koje bi uvjerile objektivnog posmatrača da je moguće da je lice koje je u pitanju počinilo krivično djelo (vidi Evropski sud, Fox, Campbell i Hartley protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda od 30. augusta 1990. godine, serija A, broj 182, stav 32, O'Hara protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda od 16. oktobra 2001. godine, Izvještaji presuda i odluka 2001-X, stav 34, i Stepuleac protiv Moldavije, presuda od 6. novembra 2007. godine, aplikacija broj 8207/06, tačka 68). Pri tome, Ustavni sud ukazuje na to da u trenutku određivanja pritvora ne mora biti sa sigurnošću utvrđeno da je krivično djelo zaista i počinjeno, te ne mora biti utvrđena njegova priroda. Konačno, shodno članu 5. stav 1. Evropske konvencije, zakonitost pritvora ocjenjuje se na osnovu domaćeg zakona, odnosno mora imati pravni osnov u domaćem zakonu, s tim da lišavanje slobode mora biti u skladu sa svrhom člana 5. Evropske konvencije, tj. lice koje je u pitanju mora biti zaštićeno od proizvoljnosti (vidi Ustavni sud, Odluka o dopustivosti i meritumu broj AP 5842/10 od 20. aprila 2011. godine, dostupna na internetskoj stranici Ustavnog suda www.ustavnisud.ba).

39. Dalje, Ustavni sud ukazuje da odredbe člana 5. stav 3. Evropske konvencije zahtijevaju da je lice lišeno slobode u skladu s članom 5. stav 1.c) Evropske konvencije, tj. da je lišavanje "zakonito" u smislu navedenog člana i da obuhvata podjednako i proceduralnu i materijalnu zaštitu takvih lica. Evropski sud je zaključio da poštovanje člana 5. stav 3. Evropske konvencije zahtijeva da sudska vlast preispita sva pitanja u vezi s pritvorom, te da odluku o pritvoru donese pozivajući se na objektivne kriterije predviđene zakonom. Pri tome je postojanje osnovane sumnje da je lice lišeno slobode počinilo krivično djelo za koje se tereti conditio sine qua non za određivanje ili produženje pritvora, ali to nakon određenog vremena nije dovoljno, već se mora procijeniti da li za pritvor postoje relevantni i dovoljni razlozi (vidi Evropski sud, Trzaska protiv Poljske, presuda od 11. jula 2000. godine, aplikacija broj 25792/94, stav 63). Stoga je najprije potrebno utvrditi da li drugi osnovi na kojim se zasniva sudska odluka nastavljaju opravdavati lišavanje slobode, te kada su takvi osnovi "relevantni" i "dovoljni", da li su javne vlasti ispoljile "posebnu marljivost" u vođenju postupka (vidi Evropski sud, između ostalih, Idalov protiv Rusije [GC], br. 5826/03, stav 140, 22. maj 2012. godine).

40. Nadalje, opravdanost pritvora procjenjuje se s obzirom na okolnosti konkretnog slučaja i njegove specifičnosti. Produženje mjere pritvora bit će opravdano ukoliko postoje stvarni razlozi koji upućuju na postojanje općeg (javnog) interesa koji je tako važan i značajan da usprkos presumpciji nevinosti preteže nad principom poštovanja slobode pojedinca (vidi Evropski sud, Buzadji protiv Moldove, presuda od 5. jula 2016. godine, stav 90). Obaveza sudske vlasti jeste da ispita sve razloge "za" i "protiv" i da s tim u vezi dâ razloge i obrazloženja (vidi Evropski sud, Aleksanyan protiv Rusije, presuda od 5. juna 2009. godine, stav 179).

41. Ustavni sud, također, ukazuje na praksu Evropskog suda koji je zaključio da je pri odlučivanju o opravdanosti određivanja ili produženja pritvora protiv osumnjičenog ili optuženog težina krivičnog djela koje mu se stavlja na teret svakako relevantan element za odlučivanje. Stoga, Evropski sud prihvata da ozbiljnost optužbi i težina zaprijećene kazne predstavljaju inicijalni rizik koji nadležni organi mogu opravdano uzeti u obzir. Međutim, Evropski sud je istovremeno naglasio da ozbiljnost i težina optužbi ne može biti argument koji, sam po sebi, može opravdati produženje pritvora (vidi Evropski sud, Ilijkov protiv Bugarske, presuda od 26. jula 2001. godine, aplikacija broj 33977/96, st. 80-81), već da je neophodno u takvim slučajevima utvrditi i da li postoje drugi razlozi koji takvu odluku opravdavaju. Također, Evropski sud je istakao i da produženje pritvora može biti opravdano u datom slučaju samo ako postoje naročite okolnosti koje ukazuju da postoji opravdan javni interes koji, usprkos presumpciji nevinosti, preteže nad pravom na poštovanje slobode pojedinca (idem, stav 84).

42. Dakle, apelant je osporio rješenja o produženju pritvora koja su donijeta nakon potvrđivanja optužnice, odnosno nakon izricanja prvostepene presude, a iz osnova člana 197. stav 1. tačka g) ZKP. U tom smislu, Ustavni sud mora najprije navesti da je Odlukom Ustavnog suda AP 2886/17 od 11. oktobra 2017. godine (dostupna na www.ustavnisud.ba) utvrđena povreda apelantovog prava na ličnu slobodu i sigurnost. U navedenoj odluci Ustavni sud je istakao (u tački 45): "Dovodeći navedene stavove u vezu s činjenicama konkretnog predmeta, Ustavni sud, prije svega, primjećuje da domaće zakonodavstvo priznaje pojam narušavanja javnog reda kao neposrednu posljedicu nekog krivičnog djela. Dalje, Ustavni sud zapaža da su redovni sudovi prilikom ispitivanja postojanja posebnog pritvorskog razloga iz člana 197. stav 1. tačka g) ZKPRS ukazali na visinu propisane kazne zatvora za predmetno krivično djelo (kao objektivnog uvjeta za postojanje tog pritvorskog razloga), na način izvršenja krivičnog djela, njegove posljedice po oštećenu, te na činjenicu da apelant i oštećena B. K., kao i njihove porodice, rodbina i prijatelji žive u Banjoj Luci, pa da između njih može doći do pojačanih tenzija koje mogu rezultirati narušavanjem javnog reda." U tački 47. navedene odluke, a nakon što je ispitao standarde organa Evropske konvencije, Ustavni sud je zaključio: "U konkretnom slučaju Ustavni sud zapaža da redovni sudovi nisu niti jednim argumentom ukazali da postoji stvarna prijetnja narušavanju javnog reda u smislu navedenih stavova Evropskog i Ustavnog suda, već su iznijeli samo pretpostavku da bi puštanje apelanta na slobodu predstavljalo stvarnu opasnost za narušavanje javnog reda pri čemu su propustili da utvrde postojanje navedenih okolnosti u vremenu relevantnom za određivanje pritvora i pri čemu nisu naveli kojim radnjama i dešavanjima će se odigrati narušavanje javnog reda i mira. Samim tim, prema stavu Ustavnog suda, u potpunosti je izostala analiza okolnosti relevantnih za konkretnu situaciju u pogledu postojanja stvarne prijetnje za narušavanje javnog reda, budući da sama pretpostavka da će, zbog činjenice da apelant i oštećena B. K., kao i njihove porodice, rodbina i prijatelji žive u Banjoj Luci, doći do narušavanja javnog reda sama po sebi nije dovoljna za određivanje pritvora iz ovog pritvorskog razloga." Slijedom navedenog, Ustavni sud je zaključio da su osnovani apelantovi navodi da mu je osporenim rješenjima povrijeđeno pravo iz člana II/3.d) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 5. stav 1. tačka c) i stav 3. Evropske konvencije u odnosu na zaključak redovnih sudova da su se stekli i razlozi za određivanje pritvora iz člana 197. stav 1. tačka g) ZKP.

43. Imajući u vidu navedenu odluku Ustavnog suda AP 2886/17, te da je nakon rješenja koje je osporeno apelacijom u navedenom predmetu AP 2886/17, u kojoj je utvrđena povreda, redovni sud u kontinuitetu dva puta produžio protvor apelantu pozivajući se na isti osnov (član 197. stav 1. tačka g) ZKP), dajući identične razloge, Ustavni sud nalazi da je osporenim rješenjima u konkretnom slučaju povrijeđeno apelantovo pravo garantirano članom II/3.d) Ustava Bosne i Hercegovine i članom 5. Evropske konvencije, odnosno da rješenja ne sadrže valjane i jasne razloge, tj. analizu okolnosti relevantnu za konkretnu situaciju u pogledu postojanja stvarne prijetnje za narušavanje javnog reda, što je dovoljno da se utvrdi povreda, bez razmatranja apelantovih daljnjih navoda.

44. Stoga, Ustavni sud zaključuje da je u konkretnom slučaju povrijeđeno apelantovo pravo na ličnu slobodu i sigurnost iz člana II/3.d) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 5. stav 1.c) i stav 3. Evropske konvencije.

45. Najzad, Ustavni sud podsjeća na to da je u svojoj dosadašnjoj praksi usvojio stav da, s obzirom na temporalni karakter rješenja o određivanju, odnosno produžavanju mjere pritvora, u situaciji kada utvrdi da je lišavanje slobode apelanata po osporenoj odluci redovnog suda rezultiralo povredom prava na ličnu slobodu i sigurnost, ali da je u trenutku donošenja odluke Ustavnog suda lišavanje slobode prema osporenim odlukama isteklo, dovoljno da utvrdi povredu ustavnog prava i ukaže na učinjene propuste u postupku određivanja mjere pritvora (vidi, između ostalih, Ustavni sud, Odluka o dopustivosti i meritumu broj AP 4531/15 od 8. decembra 2015. godine, tačke 68. i 69. s referencama na relevantnu praksu Ustavnog suda, dostupna na www.ustavnisud.ba). Stoga, u konkretnom slučaju Ustavni sud utvrđuje samo deklaratornu povredu u odnosu na osporeno rješenje Vrhovnog suda broj 11 0 K 019836 17 Kž 5 od 11. jula 2017. godine. Međutim, imajući u vidu da je (apelacijom AP 4162/17) osporeno Rješenje Vrhovnog suda broj 11 0 K 019836 17 Kž 6 od 25. septembra 2017. godine koje je na snazi, Ustavni sud smatra da je potrebno da ukine rješenje i predmet vrati Vrhovnom sudu koji je dužan da po hitnom postupku, a najkasnije tri dana od dana dostavljanja ove odluke, donese novo rješenje poštujući standarde iz člana II/3.d) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 5. Evropske konvencije, kao što je navedeno u ovoj odluci. Ustavni sud zaključuje i da je navedena odluka dovoljna satisfakcija apelantu za utvrđenu povredu.

46. Imajući u vidu zaključak u pogledu utvrđene povrede apelantovog prava na ličnu slobodu i sigurnost, Ustavni sud ne nalazi da je potrebno dodatno ispitati apelantov navod o povredi člana 13. Evropske konvencije.

VIII. Zaključak

47. Ustavni sud zaključuje da postoji kršenje prava iz člana II/3.d) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 5. stav 1. tačka c) i stav 3. Evropske konvencije kada su redovni sudovi propustili da navedu konkretne okolnosti koje opravdavaju zaključak da bi puštanje apelanta na slobodu rezultiralo vanrednim okolnostima uslijed stvarne (ne apstraktne) prijetnje narušavanju javnog reda u smislu odredaba iz člana 197. stav 1. tačka g) ZKP.

48. Na osnovu člana 18. stav (3) tačka l), člana 59. st. (1) i (2) i člana 62. stav (1) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je odlučio kao u dispozitivu ove odluke.

49. Prema članu VI/5. Ustava Bosne i Hercegovine, odluke Ustavnog suda su konačne i obavezujuće.

Predsjednik
Ustavnog suda Bosne i Hercegovine
Mirsad Ćeman, s. r.